Gniezno: badacze odkryli siedzibę pierwszych polskich władców?

To jednocześnie fragment jednej z najwcześniejszych budowli kamiennych w kraju. Odkryto ją na Górze Lecha podczas wykopalisk w ramach „Ekspedycji Palatium. Gniezno 2019″. Niewykluczone, że znalezisko datowane na X/XI w. to część siedziby pierwszych polskich władców.

fot. Jakub Kaczmarczyk, PAP

We wtorek podsumowano badania prac wykopaliskowych przy kościele św. Jerzego, prowadzonych przez Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie . Kierownik badań dr Tomasz Janiak powiedział, że w ich trakcie odsłonięto m.in. fragment narożnika budowli przedromańskiej. Niewykluczone, że jest to część palatium – rezydencjonalno-sakralnej siedziby pierwszych polskich władców. Janiak zaznaczył, że z całą pewnością odkryto „obiekt unikatowy, o dużej wartości badawczej i historycznej”.

Jest to budowla przedromańska, jedna z najwcześniejszych budowli kamiennych w kraju, datujemy ją na X w. – 1. połowę XI w. Trudno nam powiedzieć coś bliżej o funkcji tego obiektu. Może być to pozostałość aneksu czy kaplicy stanowiącej część najwcześniejszego gnieźnieńskiego palatium. Być może jest to narożnik wolno stojącego kościoła – tego samego, w którym, jak mówią źródła pisane – złożono relikwie Pięciu Braci Męczenników. (kierownik badań dr Tomasz Janiak)

Unikat

Wiele wskazuje na to, że jest to element przedromańskiego zespołu bramnego, prowadzącego do wnętrza członu książęcego grodu, gdzie znajdowała się siedziba władcy. Kierownik badań podkreślił, że przedromańska, kamienna brama to unikat w Polsce – nikłe relikty takiego założenia fortyfikacyjnego znane są jedynie z Wawelu.

fot. Jakub Kaczmarczyk, PAP

„Analogie do takich rozwiązań fortyfikacyjnych możemy odnaleźć na terenie cesarstwa niemieckiego; takie reprezentacyjne bramy budowano tylko w najważniejszych siedzibach władców tamtego czasu. A więc, jeśli rzeczywiście to brama, to mamy niepodważalny dowód na znaczenie Gniezna; skoro była tak reprezentacyjna brama, to nie ma najmniejszych wątpliwości, że musiała też być właściwa rezydencja. Nie ulega wątpliwości, że gnieźnieńska stołeczność uzyskuje kolejny, bardzo ważny argument” – wyjaśnił Janiak.

Plan pracy

Podczas prac odnaleziono też m.in. rumosz – wysypisko kamieni i zaprawy z okresu wczesnego średniowiecza, pochodzących z rozbiórki przedromańskiej budowli kamiennej oraz fragment muru ceglanego wzniesionego w XVI w. z polecenia arcybiskupa Jana Łaskiego, który okalał niegdysiejszy cmentarz przy kościele św. Jerzego. Jak podkreślili badacze, teren prowadzonych pracy był wielokrotnie niwelowany, przez co natrafienie na jednoznaczny ślad jakiejś dużej budowli jest niemożliwe. Koniec prac wykopaliskowych nie wieńczy trwającego projektu. Kierownik działu naukowego gnieźnieńskiego muzeum Łukasz Kaczmarek wyjaśnił, że w miejscu prac pobrane zostaną próbki, porobione zdjęcia. Po zabezpieczeniu odsłoniętych reliktów specjalną folią wykopy zostaną zasypane. Potem rozpoczną się prace laboratoryjne i gabinetowe.

Zdjęcie: archeolog Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie dr Tomasz Janiak, fot. Jakub Kaczmarczyk, PAP

W ostatnich dniach w Gnieźnie odbyło się seminarium naukowe poświęcone znaczeniu odkryć na Górze Lecha. Wzięło w nim udział kilkudziesięciu specjalistów z całego kraju. „Efektem spotkania była prosta konkluzja – to, co odkryliśmy, jest niezwykle ważnym znaleziskiem, zwiększającym niewielki zbiór w ogóle reliktów budownictwa przedromańskiego w Polsce. Należy jednak kontynuować badania, także wykopaliskowe. Być może więcej odpowiedzi dostarczą nam badania w samym kościele św. Jerzego. Wstępne rozmowy co do możliwości ich przeprowadzenia w przyszłym roku już się toczą” – powiedział dyrektor Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie dr Michał Bogacki.

Zdjęcie: archeologowie zaprezentowali odkryty w trakcie prac w ramach projektu „Ekspedycja Palatium. Gniezno 2019” fragment przedromańskiej budowli przy Kościele św. Jerzego na Górze Lecha w Gnieźnie, fot. Jakub Kaczmarczyk. PAP

W przyszłym roku w kościele mają być prowadzone prace konserwatorskie, w ich trakcie wymieniana ma być m.in. posadzka. Będzie to unikatowa okazja do przeprowadzenia badań archeologicznych wewnątrz świątyni. Jak podkreślili przedstawiciele muzeum, badania nie byłyby możliwe bez udziału finansowego ze środków Starostwa Powiatowego w Gnieźnie oraz Miasta Gniezno. Dodatkowo przedsięwzięcie wsparły finansowo lub materiałowo gnieźnieńskie firmy.

fot. Jakub Kaczmarczyk, PAP

To odkrycie to absolutny fenomen, bo wówczas rzadko budowano z kamienia. Mamy do czynienia nie z murem, ale z fragmentem bramy, która byłą nie tylko o reprezentacyjna, ale miała także swoje funkcje obronne. Tego typu relikty są dużą rzadkością w Polsce a jeśli chodzi o Gniezno to obecność tych reliktów wewnątrz grodu ten gród nobilituje. Niezwykle ciekawe więc będzie to, co mogą odkryć archeolodzy pod kościołem św. Jerzego.