Komisja Duchowieństwa KEP pracuje nad zasadami stałej formacji księży w Polsce

Formacja stała księży w Polsce była głównym tematem obrad Komisji Duchowieństwa Konferencji Episkopatu Polski, która w czwartek 23 stycznia spotkała się w Warszawie. – Formacja kapłańska nie kończy się wraz z osiągnięciem danego wieku czy funkcji. Trzeba w niej uwzględniać cały dynamizm ludzkiego życia – wskazywał w rozmowie z KAI przewodniczący Komisji Prymas Polski abp Wojciech Polak.

Podstawowym tematem obrad Komisji Duchowieństwa KEP była kwestia formacji stałej kapłanów w Polsce. Komisja zapoznała się z modelem formacji stałej, który jest przygotowywany przez osobne gremium – Zespół ds. przygotowania wskazań dla formacji i posługi prezbiterów w Polsce. Pracom tym przewodniczy bp Damian Bryl.

Podczas zebrania plenarnego Episkopatu Polski w marcu w Warszawie jeden z dni obrad biskupów będzie poświęcony temu zagadnieniu. Biskupi zapoznają się nie tylko z projektem formacji kapłańskiej, ale też z badaniami empirycznymi na temat posługi proboszczów i wikariuszy w parafiach, przeprowadzone pod kierownictwem ks. prof. Tomasza Wielebskiego z UKSW. Biskupi w grupach przeprowadzą dyskusję na ten temat.

Formacja księży – na całe życie

„Formacja kapłańska jest projektem 'całożyciowym’, nie kończy się wraz z osiągnięciem danego wieku czy funkcji. Trzeba w niej uwzględniać oczekiwania, pragnienia i cały dynamizm ludzkiego życia. Oparte jest to z jednej strony o dobrą analizę współczesnych wyzwań i problemów, z którym zmaga się ksiądz,a z drugiej o strony o tożsamość kapłańską, która wypływa przede wszystkim z bycia uczniem Jezusa i pasterzem, który ma prowadzić innych do Pana Boga” – wyjaśnił w rozmowie z KAI abp Wojciech Polak, przewodniczący Komisji Duchowieństwa.

Prymas Polski zwrócił uwagę, że stała formacja kapłańska jest realizowana w różnych formach w Polsce. Obejmuje m.in. pracę specjalnie do tego powołanych zespołów w poszczególnych diecezjach, które planują konkretne inicjatywy na każdy kolejny rok. – Widzimy, że niekiedy bardziej akcentowana jest formacja intelektualna, a powinna być ona uzupełniana o pozostałe wymiary, m.in. duchową, wspólnotową, misyjną i ludzką. Ten projekt ma w dopomóc w osiągnięciu owego całościowego charakteru formacji kapłańskiej. Chodzi o to, aby na bazie tego, co wypracujemy i co potem zaakceptują biskupi, można było potem w diecezjach – oczywiście rozeznając miejscowe potrzeby – wskazać konkretny model formacji w danym miejscu – wyjaśnił abp Polak.

Omawiany podczas obrad Komisji Duchowieństwa projekt formacji zakłada, że jej podstawą i prawidłową perspektywą w odniesieniu do każdego kapłana jest Słowo Boże, sakramenty i magisterium Kościoła. Z drugiej strony, istotne jest osadzenie kapłana w kontekście zastanej i ukształtowanej już kultury, która z kolei kształtuje dalej tego człowieka.

>>> Ceremoniarz na TikToku: w liturgii rozkochałem się w seminarium [ROZMOWA]

Istnieje tu konieczność współistnienia i wzajemnego oddziaływania na siebie podmiotu formacji (kapłana) oraz środowiska (wspólnoty) formacji, w którym on posługuje. Kapłan – rozumiejąc samego siebie i kulturę, w jakiej żyje – musi przyjmować i rozumieć ten kontekst oraz dawać nań właściwą odpowiedź. – Dokonuje się to w wierze Kościoła, jest to swoista interakcja, przyjęcie Bożego daru – Słowa Bożego i sakramentów – w kontekście kultury i natury.

„Dojrzewać mądrze” jako kapłani

Formacja stała jest księżom potrzebna, bo – podkreślił bp Bryl – „wszyscy jako kapłani dojrzewamy, ale chcemy dojrzewać mądrze”. – Poza tym kapłani, tak jak wszyscy ludzie, stają dziś wobec coraz to nowych wyzwań. Chcemy pomóc im mierzyć się z tymi wyzwaniami. Wyzwania te dotyczą ich życia osobistego, ale i posługi jako kapłanów. Przykładem jest zmieniająca się sytuacja dotycząca nauczania religii w szkole. Wyzwania dotyczą m. in. także duszpasterstwa młodzieży, która odchodzi z Kościoła – powiedział bp Bryl.

„Chcemy zaprosić kapłanów na tę drogę rozwoju. Chcemy, żeby rozwijali się w swoim człowieczeństwie, kapłaństwie, pogłębionej tożsamości i dzięki temu mogli lepiej potem służyć jako duszpasterze” – dodał biskup.

Powstanie studium formatorów księży

W czasie obrad Komisji ds. Duchowieństwa padła też propozycja utworzenia studium dla formatorów, czyli osób, których zadaniem będzie praca z duchowieństwem nad stałym kształtowaniem posługi kapłańskiej. – Szukamy takiego rozwiązania, aby do tego modelu formacji ukształtować odpowiednich formatorów, stąd myślimy też o pewnym systemowym ich przygotowaniu i potem wspieraniu w tej pracy – poinformował KAI abp Wojciech Polak.

Ks. Wojciech Rzeszowski przypomniał, że tego typu szkoła funkcjonuje już m.in. w Krakowie. – To są jednak szkoły skoncentrowane na formacji seminaryjnej. My myślimy bardziej o przygotowaniu formatorów do formacji stałej – księży, którzy będą później pracować z księżmi i tym księżom towarzyszyć, pomagać im – tłumaczył ks. Rzeszowski.

>>> Kielce: klerycy z Republiki Środkowoafrykańskiej aklimatyzują się w seminarium

Potrzebie formacji stałej, która prowadzi do zachowania tożsamości kapłańskiej, poświęcony będzie też tegoroczny list do kapłanów na Wielki Czwartek. – Komisja Duchowieństwa patronuje temu listowi. Wspólnie przygotowujemy wstępny projekt listu, który potem będzie zatwierdzany przez Konferencję Episkopatu Polski. Następnie jest on rozsyłany – powiedział ks. Rzeszowski.

Innymi tematami obrad była formacja diakonów stałych i przygotowania dokumentu dotyczącego ich formacji oraz kwestie dotyczące ochrony małoletnich. – W temacie ochrony małoletnich nie będzie żadnych nowości, monitorujemy to, co już się dzieje i myślimy nad nowymi potrzebami dotyczącymi formacji i ochrony małoletnich – podkreślił sekretarz Komisji Duchowieństwa KEP.

Zasady formacji kapłańskiej

Zasady formacji kapłańskiej w Polsce określa dokument „Droga formacji prezbiterów w Polsce. Ratio institutionis sacerdotalis pro Polonia”, obowiązujący w Kościele w Polsce od 1 października 2021 r. Jest on adaptacją do polskich warunków wskazań Kongregacji ds. Duchowieństwa, która w 2016 r. opublikowała dokument pt. „Dar powołania do kapłaństwa. Ratio fundamentalis institutionis sacerdotalis”.

Nad polskim dokumentem przez pięć lat pracowały środowiska formacji kapłańskiej i akademickiej w Polsce, duszpasterzy powołaniowych, wychowawców w seminariach duchownych, kapłanów odpowiedzialnych za stałą formację prezbiterów, dziekanów wydziałów teologicznych, stowarzyszenia teologiczne i filozoficzne oraz specjalistów różnych dziedzin nauki.

Celem przyjętych zasad było przyjęcie nowej wrażliwości edukacyjno-formacyjnej, która odpowiadać będzie w większym stopniu na potrzeby prezbiterów i wyzwania duszpasterskie, jakie pojawiają się współcześnie. Reforma formacji dotyczy nie tylko intelektualnego wymiaru kształcenia przyszłych księży. Proces ich dojrzewania widziany jest znacznie szerzej. „Ratio” wskazuje bowiem na sześć obszarów formacji kapłańskiej. Są to: formacja ludzka, duchowa, wspólnotowa, intelektualna, pastoralna i misyjna.

Droga dojrzewania do pełnienia posługi kapłańskiej jest tu rozumiana przede wszystkim jako dzieło Boga, ale też musi bazować na odpowiednio dojrzałej odpowiedzi człowieka. Dlatego duży nacisk dokument kładzie na tzw. formacji ludzkiej, której celem jest ukształtowanie dojrzałego człowieka o zdrowej, zintegrowanej wewnętrznie osobowości. Powinno to znajdować właściwe wsparcie w towarzyszeniu wspólnotowym i indywidualnym osobom powołanym do kapłaństwa. Do tego towarzyszenia każdemu z kandydatów wezwani są nie tylko wychowawcy seminaryjni czy ojcowie duchowni, ale także grono różnych specjalistów, w tym m.in. psychologowie.

Zobacz także