Łódź i Płock: wystawa prawie 300 wizerunków Matki Bożej Skępskiej

Prawie 300 wizerunków Matki Boskiej Skępskiej – rzeźb i obrazów, drzeworytów, a nawet kapliczkę – wystawi Muzeum Archeologiczne i Etnograficzne w Łodzi.

Największa dotychczas wystawa poświęcona Królowej Mazowsza, Kujaw i Ziemi Dobrzyńskiej zostanie otwarta we wtorek, 24 września. „Zaprezentujemy przede wszystkim rzeźby, ale także płaskorzeźby, obrazy, drzeworyt, linoryt, kapliczki, mozaiki, plakiety, jest również ikona” – powiedział PAP Michał Świercz z Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego Łodzi.

>>> Na imieninach Pani Poznania [REPORTAŻ]

Historia kultu Matki Bożej Skępskiej

To wyjątkowe wydarzenie, bo we wspólnym projekcie muzeum w Łodzi i Płocku prawdopodobnie po raz pierwszy zaprezentowany zostanie dorobek artystyczny związany z kultem skępskiej Madonny. A ten wywodzi się z przełomu XV i XVI wieku, kiedy według legend i kronikarskich zapisów doszło do objawień na terenie ówczesnej wsi Wymyślin.

„Córka kasztelana kruszwickiego Michała Kościeleckiego dotknięta chorobą nóg udała się do Poznania, gdzie przy figurze Matki Boskiej doznała ozdrowienia. Legenda głosi, że ukazała jej się wtedy matka Boska, która nakazała zabrać ze sobą figurę podobną do tej, przy której została uzdrowiona. Znalazła rzeźbiarza, a ten podarował jej taką właśnie figurę Madonny. Kiedy przywiozła rzeźbę do Skępego, tam, przy obliczu Matki Bożej także zaczęły dziać się cuda uzdrowienia. Z czasem postawiono klasztor, a legenda i kult Matki Boskiej Skępskiej trwa do dzisiaj” – opowiedział PAP historię MB Skępskiej Michał Świercz.

Według naukowców z Muzeum Etnograficznego im. Marii Znamierowskiej-Prüfferowej w Toruniu (na wystawie w Łodzi zobaczymy eksponaty z tego muzeum), według kronikarza – Jana z Komorowa w 1495 roku podczas zarazy spadł przy drodze kamień oznaczony krzyżami, a kuśnierz Jan z Pobiedzisk twierdził, że widział obok owego kamienia Najświętszą Panienkę.

Miejsce to stało się celem pielgrzymek ludzi w potrzebie, a coraz szerszym kręgiem rozchodziła się legenda, że Matka Boska ukazuje się tam pod postacią cudownej poświaty. W dodatku podczas epidemii dżumy, ludzie, którzy odbyli pielgrzymkę do cudownego kamienia, nie zachorowali, co wzmocniło przekonanie, że jest to miejsce cudowne.

Od krzyża do klasztoru

„Uzdrowienia przy 'cudownym kamieniu’ sprawiły, że kasztelan kruszwicki Mikołaj Kościelecki postawił najpierw krzyż, a następnie kaplicę, w której w 1496 umieścił figurę Matki Boskiej, ofiarowaną przez jego córkę Zofię w podzięce za uzdrowienie nóg.

W krótkim czasie w miejscu objawień powstał klasztor oo. bernardynów. Z czasem gotycką rzeźbę ofiarowaną przez Zofię Kościelecką, przedstawiającą młodziutką Marię, z delikatnie wygiętym tułowiem i dłońmi złożonymi do modlitwy, przybrano w sztywny płaszcz z blachy, na głowę nałożono koronę, a pod nogami ułożono księżyc z profilem ludzkiej twarzy, symbolizujący szatana.

Podczas prac konserwatorskich w latach 50. XX wieku zdjęto z rzeźby koronacyjne akcesoria. Wtedy uwagę zwróciło charakterystyczne wybrzuszenie sukni Maryi, kojarzące się z brzemiennością i jako Matka Boska Brzemienna stała się patronką kobiet pragnących mieć potomstwo.

Cenne zabytki

Z czasem sakralny charakter rzeźb z wizerunkiem skępskiej Madonny stał się coraz bardziej świecki, a kult Matki Boskiej Skępskiej przeszedł ze sztuki sakralnej do kultury ludowej.

„Rzeźby, które powstały przed II wojną światową są typowymi rzeźbami ludowymi. Natomiast o późniejszych, kiedy zmienił się odbiorca i poza przekazem religijnym pojawiły się również świeckie przedstawienia postaci Matki Boskiej, możemy mówić już o rzeźbie typu Ludowego. Na naszych oczach Matka Boska Skępska przeszła z religii do kultury świeckiej” – powiedział PAP Michał Świercz z MAIE w Łodzi.

Od wtorku (24 września) w Łodzi będzie można prześledzić historię posągu Królowej Kujaw, Ziemi Dobrzyńskiej i Płockiej w sztuce ludowej. Nie tak rozsławiona jak Matka Boska Częstochowska, Ostrobramska, czy Loretańska, ale wciąż skupiająca ruch pielgrzymkowy z regionu Kujaw, południowego Mazowsza i północnej Ziemi Łódzkiej i Łęczyckiej.

Zabytki, które będą prezentowane na wystawie często po raz pierwszy, pochodzą ze zbiorów Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi i Muzeum Mazowieckiego w Płocku. Obie placówki mają łącznie niemal 200 rzeźb Matki Boskiej Skępskiej datowanych od XIX wieku do lat współczesnych. Swoich zbiorów użyczyło też Sanktuarium Najświętszej Maryi Panny Skępskiej i muzea w Kutnie, Oporowie, Muzeum Wsi Mazowieckiej w Sierpcu, Inowrocławiu i muzea etnograficzne w Toruniu i Warszawie.

Cenne zabytki pochodzą ze zbiorów prywatnych Stanisława Miłkowskiego – kolekcjonera rzeźb ludowych ze Skępego. Wystawa będzie dostępna w Muzeum Archeologicznym i Etnograficznym w Łodzi do końca roku 2024 Później wystawa w całości zostanie przeniesiona do Muzeum Mazowieckiego w Płocku, gdzie zabytki sztuki sakralnej i ludowej będzie można podziwiać od 23 stycznia do 1 czerwca 2025 r.

Zobacz także