Czas odnowy misyjnej (XVIII-XX w.). Od ruin rewolucji do misyjnego zrywu [MISYJNE DROGI]

W tradycyjnej francuskiej wersji modlitwy „Zdrowaś Maryjo” słowa „módl się za nami grzesznymi” oddane zostały zwrotem „módl się za nami biednymi grzesznikami”. Związane było to z przekonaniem, że najbiedniejszym jest nie ten, kto ma mało, ale ten, kto ma nieszczęście zgrzeszyć, nie znając Chrystusa. Prowadziło to do uświadomienia sobie konieczności większego zaangażowania w działalność misyjną.

Już historia pierwszego tysiąclecia Kościoła pokazuje, że największe inicjatywy misyjne rozpoczynały się od mnichów i zakonów. W kolejnych wiekach odpowiedzialność za pierwsze głoszenie Chrystusa przejmowali na siebie cystersi, franciszkanie, dominikanie, jezuici, lazaryści czy redemptoryści. W okresie wielkiego kryzysu Kościoła pod koniec XVIII w., gdy papież Pius VI był wywieziony z Rzymu i umierał w więzieniu na wygnaniu, wielu sądziło, że czas wiary chrześcijańskiej się kończy. Ale wtedy właśnie rozpoczął się wielki ruch odnowy duchowej, którego jednym z ważnych wymiarów była odnowa misyjna. Różni mężczyźni i kobiety zakładali wspólnoty zakonne, które szczególnie angażowały się w dzieło misyjne Kościoła.

Pierwsza była Francja

Francuski szlachcic św. Eugeniusz de Mazenod (1782–1861), po pierwszych próbach samotnej pracy kapłańskiej, odkrył konieczność założenia wspólnoty, która po kilkunastu latach istnienia, jako Zgromadzenie Misjonarzy Oblatów Maryi Niepokalanej (OMI), zaczęła pracę w Kanadzie, w południowej Afryce i na Cejlonie. Wśród pierwszych misjonarzy był m.in. bł. Józef Gerard, misjonarz w Lesotho. Często o nim piszemy w „Misyjnych Drogach”.

Francuski kapłan Jean-Claude Colin (1790–1875) był założycielem Towarzystwa Maryi (SM – maryści), które odegrało ważną rolę w ewangelizacji, zwłaszcza w Oceanii. Jednym z pierwszych marystów był św. Piotr Chanel, męczennik i patron Oceanii. Francuski ksiądz pochodzenia żydowskiego Franciszek Libermann (1802–1852) założył Zgromadzenie Ducha Świętego pod opieką Niepokalanego Serca Maryi (CSSp – duchacze). Wspierał on ideę ewangelizacji „Afryki przez Afrykanów”, która wpłynęła na tysiące misjonarzy. Jednym z nich był bł. Jakub Laval – misjonarz na Mauritiusie.

Francuski biskup Melchior de Marion-Brésillac (1813–1859) był założycielem Stowarzyszenia Misji Afrykańskich (SMA), które odegrało istotną rolę w ewangelizacji Afryki Zachodniej. Najpierw sam wyjechał na misje do Indii, został wikariuszem apostolskim w Coimbatore. Po powrocie do Europy założył stowarzyszenie misjonarzy. Pierwsza grupa misjonarzy udała się do Sierra Leone, gdzie prawie wszyscy, w tym założyciel, zmarli wkrótce na żółtą febrę.

Francuski kardynał Charles Lavigerie (1825–1892), arcybiskup Algieru, Kartaginy i prymas Afryki, był założycielem dwóch zgromadzeń misyjnych: męskiego Misjonarzy Afryki (MAfr – ojcowie biali) oraz żeńskiego Misjonarek Afryki (SMC – siostry białe). Prowadził on wielką kampanię na rzecz zniesienia niewolnictwa i promował ewangelizację Afryki przez Afrykańczyków, a także przywrócenie katechumenatu.

Następnie Włochy

Włoski kapłan św. Kasper del Bufalo (1786–1837) był założycielem Zgromadzenia Misjonarzy Krwi Chrystusa (CPPS). Uwięziony z powodu odmówienia złożenia przysięgi lojalności wobec Napoleona, po powrocie do Rzymu założył misyjne zgromadzenie, by kontynuować misje i szerzyć kult Przenajdroższej Krwi Chrystusa. Od- mówił przyjęcia funkcji internuncjusza w Brazylii, a pod koniec życia założył też żeńskie Zgromadzenie Sióstr Adoratorek Krwi Chrystusa (ASC).

Inny Włoch – św. Daniel Comboni (1831–1881) – wyruszył na wyprawę misyjną do Sudanu i opracował plan ewangelizacji, którego głównym za- łożeniem było: „Zbawić Afrykę przez Afrykę”. Założył gałąź męską: Zgromadzenie Misjonarzy Kombonianów Serca Jezusowego (MCCJ) oraz żeńską: Zgromadzenie Sióstr Misjonarek Kombonianek (SMC). W 1877 r. został pierwszym biskupem wikariatu apostolskiego Afryki Środkowej.

Hiszpania oraz Niemcy

Hiszpański duchowny św. Antoni Maria Klaret (1807–1870) był założycielem Zgromadzenia Misjonarzy Synów Niepokalanego Serca Maryi (CMF – klaretyni), a po nominacji na arcybiskupa Santiago de Cuba również współzałożycielem Zgromadzenia Sióstr Maryi Niepokalanej Misjonarek Klaretynek (RMI – klaretynki). Był również pionierem wykorzystywania w ewangelizacji druku, sztuki a nade wszystko aktywności lokalnych chrześcijan świeckich.

Niemiecki kapłan św. Arnold Janssen (1837–1909) założył aż trzy misyjne zgromadzenia zakonne – dwa czynne: Zgromadzenie Słowa Bożego (SVD – werbiści) i Zgromadzenie Służebnic Ducha Świętego (SSpS – siostry misyjne), oraz jedno klauzurowe: Zgromadzenie Służebnic Ducha Świętego od Wieczystej Adoracji (SSpSAP – siostry klauzurowe). W czasie Kulturkampfu przeniósł się do Holandii, gdzie założył dom misyjny w Steylu. Wśród pierwszych misjonarzy znalazł się też św. Józef Freinademetz, który został posłany do Chin.

Zaangażowane kobiety

Zaangażowanie misyjne kobiet było bardziej związane z troską o edukację i zdrowie na misjach oraz z animacją misyjną. Francuska zakonnica – bł. Anne-Marie Javouhey (1779–1851) – była założycielką Zgromadzenia Sióstr św. Józefa z Cluny (SCJ). To jedno z najważniejszych żeńskich zgromadzeń misyjnych XIX w., którego celem była edukacja i opieka nad chorymi. Osobiście kierowała misjami w Senegalu, Gambii, Gujanie Francuskiej i na Antylach. Odegrała ważną rolę w przygotowaniu do zniesienia niewolnictwa w Gujanie – organizowała kolonie samowystarczalne i edukacyjne dla wyzwolonych niewolników. Wprowadzała m.in. terapię zajęciową w opiece nad psychicznie chorymi – co było wtedy nowością.

Inna francuska zakonnica i mistyczka – bł. Maria od Męki Pańskiej, czyli Helena de Chappotin (1839–1904), z powodu choroby musiała opuścić zakon klarysek. Wstąpiła do Zgromadzenia Sióstr Maryi Wynagrodzicielki i jako nowicjuszka została posłana do Indii. Później, wraz z grupą sióstr, opuściła dotychczasowe zgromadzenie, by założyć nowe – misyjne. Papież Pius IX zatwierdził je jako Zgromadzenie Franciszkanek Misjonarek Maryi (FMM).

Błogosławiona Maria Teresa Ledóchowska (1863–1922) była wybitną polską działaczką misyjną i publicystką. Założyła ukazujące się w wielu językach „Echo z Afryki”. Choć nigdy nie była na misjach, zyskała przydomek „Matki Afryki” – ze względu na swoje ogromne zaangażowanie w pomoc misjom i walkę z niewolnictwem. Angażowała się mocno w walkę z niewolnictwem w Afryce. Założyła Sodalicję św. Piotra Klawera dla Misji Afrykańskich, która w 1910 r. została zatwierdzona przez papieża Piusa X jako Zgromadzenie Sióstr Misjonarek św. Piotra Klawera (SSPC – klawerianki). Jest patronką dzieł współpracy misyjnej w Polsce.

>>>Tekst pochodzi z „Misyjnych Dróg”. Zamów prenumeratę<<<

Każdy z założycieli na swój sposób angażował się w dzieło misyjne. Pod koniec XVIII w. i przez XIX w. szczególnie mocno podkreślano ewangelizację Afryki, ale niektóre zgromadzenia były również otwarte na inne kontynenty. Ukazywały one powszechność, czyli katolickość Kościoła. Różniły się pewnymi szczególnymi cechami duchowości, np. maryjnością albo pracą ze szczególnymi grupami żyjących w trudnych warunkach. Niektórzy z założycieli byli bardziej idealistami i udawali się osobiście na misje, inni tworzyli silne struktury misyjne w swoich środowiskach oraz uświadamiali je misyjnie lub byli misyjnymi wizjonerami.

Zobacz także