Matteo Ricci. Misjonarz intelektualista

Polem jego działalności misyjnej były Chiny. Chcąc pozyskać mieszkańców tego rozległego kraju dla Jezusa Chrystusa, sam poniekąd stał się „Chińczykiem”.

Zamierzając spowodować, by jego działalność misyjna była bardziej skuteczna, włoski jezuita upodobnił się w ubiorze i stylu życia do tych, do których został posłany. Najpierw nosił strój buddyjskiego mnicha, potem, podobnie do mandarynów i konfucjańskich mędrców, jedwabne szaty. Zasłynął w Chinach jako misjonarz–intelektualista. O nim papież Jan Paweł II 25 października 1982 r. na Papieskim Uniwersytecie Gregoriańskim powiedział, że dzięki zakorzenieniu się w chińskiej kulturze „ojciec Matteo Ricci zdołał z pomocą swych chińskich współpracowników dokonać dzieła uchodzącego za niemożliwe, to znaczy wypracować katolicką terminologię teologiczną i liturgiczną w języku chińskim i w ten sposób stworzyć warunki pozwalające na poznanie Chrystusa oraz wcielenie orędzia ewangelicznego i Kościoła w kontekst chińskiej kultury”. Misyjną działalność misyjną Sługi Bożego Matteo Ricciego można postrzegać jako dialog z religiami i kulturą Chin oraz jako inkulturację Ewangelii.

Kim był o. Matteo Ricci?

Kim był o. Matteo Ricci, czyli dla Chińczyków Li Madou? Urodził się 6 października 1552 r. w zamożnej rodzinie w Maceracie. Będąc już jezuitą, studiował filozofię i teologię w Collegium Romanum (obecnie Uniwersytet Gregoriański), a także astronomię i matematykę pod kierunkiem niemieckiego jezuity Krzysztofa Klawiusza i konstrukcję zegarów. W 1578 r. udał się na misje do Indii, gdzie kontynuował studia teologiczne w Goa. W 1580 r. przyjął święcenia kapłańskie. W 1583 r. przybył do Chin, do Guandong lub Zhaoquin, a 24 stycznia 1601 r. znalazł się na dworze cesarza Wanli w Pekinie. Przywiózł podarunki przeznaczone dla władcy Chin, takie jak chociażby obrazy ukazujące Jezusa Chrystusa i Matkę Bożą, brewiarz, krucyfiks ozdobiony drogimi kamieniami, dwa zegary, dwie klepsydry, klawesyn, osiem zwierciadeł i róg nosorożca.

Szacunek do chińskiej kultury

O. Matteo Ricci przyswoił bardzo trudny, klasyczny język chiński oraz żywił wielkie poszanowanie i zrozumienie dla tutejszej kultury. Przekonany o jej związku z konfucjańską filozofią, stwierdził, że najlepszą drogą prowadzącą do skutecznej chrystianizacji Chin będzie inkulturacja. Napisał niewielką rozprawę „O przyjaźni”, wyrażając w niej swój głęboki i autentyczny szacunek do chińskiej historii, kultury i tradycji. Przełożył także podstawowe teksty konfucjańskie, by zapoznać z nimi swoich współbraci–misjonarzy działających w Chinach, mianowicie „Pięć nauk” (o dobrych rządach, obrządkach i ceremoniach) oraz Cztery Księgi (przepisy i prawa moralne), tudzież z pomocą neofity, matematyka Xu Guangqi, na język chiński, początek „Elementów” Euklidesa. Był również autorem katechizmu „Prawdziwa nauka o Panu Niebios”, ujmującego prawdy wiary w formie dialogu chińskiego mędrca z chrześcijańskim uczonym. W oryginalnym pod tym względem katechizmie o. Matteo Ricci proponował argumenty poznawalne w świetle rozumu i naturalnych zdolności, bez konieczności odsyłania do autorytetu Pisma Świętego.

Misjonarz-intelektualista

Intelektualne pasje o. Mattea Ricciego bardzo pomagały mu w misyjnej posłudze. Zaczynał ewangelizację od nauk świeckich, by po zdobyciu zaufania przejść do kwestii religijnych, przekonany o tym, że chrześcijańska misja okaże się skuteczniejsza, o ile zainicjuje się ją kontakt z elitą intelektualną. Taką nauką, niezwykle cenioną przez chińskich mędrców i uczonych wykazujących w niej liczne braki, była astronomia, ale i matematyka. Współbracia włoskiego jezuity byli zatrudniani w Chinach ze względu na wielką wiedzę, jako specjaliści od kartografii, matematyki i astronomii. O. Matteo Ricci jako pierwszy zaprezentował ponadto przed Chińczykami zegar mechaniczny oraz sporządzoną w Collegium Romanum mapę świata, której kopię z danymi naniesionymi na nią przez chińskich geografów przesłał następnie do Rzymu. Chińczycy podziwiali także u włoskiego misjonarza doskonałą pamięć rozwiniętą zwłaszcza dzięki mnemotechnice. Po przeczytaniu dowolnie ułożonych czterystu lub pięciuset chińskich ideogramów prawdopodobnie był on w stanie powtórzyć je od początku do końca i na odwrót.

O. Matteo Ricci zmarł 11 maja 1610 r. w Pekinie. Spoczął w ogrodach głównej szkoły partyjnej w Pekinie, której budynek należał wcześniej do zakonu jezuitów. Jego proces beatyfikacyjny rozpoczął się w kwietniu 1984 r.

Zobacz także