„Mniej śmieci, więcej pamięci” – akcja Caritas Laudato si’ na Wszystkich Świętych

Każdego roku, w okresie Wszystkich Świętych i Dnia Zadusznego, miliony Polaków odwiedzają cmentarze, aby uczcić pamięć bliskich. Ta szlachetna tradycja, pielęgnowana od pokoleń, wiąże się jednak z wyzwaniami ekologicznymi. Polska zajmuje obecnie istotną pozycję na rynku produkcji zniczy i świec – wartość ich eksportu w 2022 roku osiągnęła 764 miliony euro, co stanowi 17% światowego rynku. Mimo to liczby te wiążą się również z problemem – rocznie na polskich cmentarzach powstaje aż 100–120 tysięcy ton odpadów, z czego przeważającą część stanowią szkło i tworzywa sztuczne.

Ekologia na cmentarzach – problem masowej produkcji odpadów

Średnie wydatki rodziny na znicze i dekoracje grobów bliskich w okresie Wszystkich Świętych wynoszą od 100 do 200 złotych, a suma roczna na te cele sięga około 1,5 miliarda złotych. Jest to liczba znacząca, wskazująca na naszą potrzebę uczczenia zmarłych w godny sposób, jednak efektami tego są także odpady. Przedmioty takie jak wypalone znicze, kapturki, wieńce z tworzyw sztucznych i plastikowe kwiaty masowo lądują na wysypiskach. Po Wszystkich Świętych na każdy grób przypada nawet 3 do 9 kg odpadów, a liczby te pokazują skalę problemu i potrzebę zmian w podejściu do obchodzenia tego święta.

>>> Czy Halloween to zagrożenie duchowe? [KOMENTARZ]

Caritas Laudato si’ w służbie ekologii i integracji społecznej

Widząc skalę problemu, Caritas Laudato si’ zainicjowało akcję „Mniej śmieci, więcej pamięci”, promującą bardziej świadome i ekologiczne podejście do tradycji cmentarnej. W tym roku odbywa się już czwarta edycja akcji. W ramach tej inicjatywy w parafiach, szkołach, placówkach Caritas oraz Wspólnotach Działania Caritas Laudato si zorganizowano warsztaty, na których uczestnicy uczyli się tworzyć biodegradowalne wianki i znicze z materiałów z odzysku – takich jak słoiki, karton czy naturalne elementy jak szyszki, liście i gałęzie. Warsztaty odbyły się m.in. w Poznaniu, Jaczowie, Nadarzynie i Białej Podlaskiej, angażując zarówno młodzież, jak i seniorów. Była to okazja do budowania międzypokoleniowej więzi, a także do pokazania wartości pracy rąk własnych.

– „Każdemu z nas na sercu leży to, że na naszych cmentarzach leżą całe kontenery plastiku i śmieci zanieczyszczających planetę,” mówi wolontariuszka z Klubu Seniora w Nadarzynie. „Warsztaty robienia biodegradowalnych, naturalnych wianków pokazują nam, że ważne jest w życiu zachowanie pewnego minimalizmu – musimy zadbać o umiar i troskę, czyli danie czegoś od siebie.”

Dzięki warsztatom, które umożliwiają wykonanie ozdób na groby własnoręcznie, wiele osób ma szansę nie tylko na wyrażenie pamięci o bliskich, ale również na aktywne działanie na rzecz ochrony środowiska.

Zniczodzielnie i drugi obieg na cmentarzach

Innym kluczowym elementem akcji Caritas Laudato si’ są tzw. zniczodzielnie – specjalne regały ustawiane na cmentarzach, na których można zostawiać nieużywane już znicze lub kwiaty. Takie rozwiązania stanowią praktyczny przykład gospodarki o obiegu zamkniętym, a przy okazji pozwalają na ograniczenie generowania nowych odpadów. Lokalnym przykładem tego typu inicjatywy jest działanie Wspólnoty Działania w Ropczycach, której członkowie ustawili zniczodzielnie na miejscowych cmentarzach. Zniczodzielnie pozwalają na zebranie używanych zniczy i chryzantem, które następnie są odpowiednio przygotowywane i wykorzystywane na nowo.

Dzięki wysiłkom wolontariuszy kwiaty mogą zostać ponownie zasadzone lub wykorzystane jako kompost wzbogacający przyszłe uprawy. – „Jako seniorzy mamy świadomość, że dzieci w szkołach teraz bardzo dużo mówią o zanieczyszczeniu i niszczeniu przyrody. To dzieci zaczynają uświadamiać swoich rodziców,” zauważa wolontariuszka z Nadarzyna. „I my jako dziadkowie i babcie chcemy naszym wnukom pomagać chronić tę ziemię, żeby dla nich coś zostało z natury.”

>>> Noce Świętych, Korowody i Bale Wszystkich Świętych – nowa tradycja religijna

Warsztaty jako forma pomocy i promocja świadomego obchodzenia świąt

W ramach warsztatów zorganizowanych przez Caritas, uczestnicy tworzyli wieńce i znicze, które następnie trafiły do osób niemających możliwości zakupienia własnych ozdób na groby bliskich. Dla wielu osób była to okazja do wyrażenia solidarności i podzielenia się nie tylko umiejętnościami, ale również symbolicznym darem w postaci przygotowanych ozdób. W Poznaniu, Jaczowie, Nadarzynie i Białej Podlaskiej taka pomoc została skierowana m.in. do najuboższych, dla których tradycja przystrojenia grobu bliskich stanowi wyzwanie finansowe.

Jak mówi Klaudia, wolontariuszka Centrum Wolontariatu Caritas Diecezji Siedleckiej, „jestem w klasie plastycznej, więc robienie stroików jest dla mnie fascynujące. Mogłam wykorzystać swoją wyobraźnię przy tworzeniu kompozycji do stroików. Naturalne ozdoby są lepsze niż sztuczne, ponieważ szybciej się rozkładają i nie lądują na górach śmieci razem z wszystkimi plastikami.”

Szacunek dla tradycji i dla środowiska

Akcja „Mniej śmieci, więcej pamięci” nie jest próbą zmiany tradycji Wszystkich Świętych, lecz szansą na jej świadome pielęgnowanie. Wspólne działania na rzecz redukcji odpadów cmentarnych pozwalają Polakom na uczczenie pamięci o bliskich bez nadmiernego generowania odpadów. W czasach, gdy nasza planeta zmaga się z kryzysem ekologicznym, to właśnie takie inicjatywy przypominają, że istnieją alternatywne, zrównoważone sposoby wyrażania szacunku do zmarłych.

Na warsztaty w Białej Podlaskiej przyszły uczennice Technikum ZSZ nr 1, które wzięły udział w tworzeniu naturalnych wieńców. Jak zauważają uczennice, „na warsztaty z robienia naturalnych wieńców przyszłyśmy z chęci pomocy tym, którzy nie mają możliwości zadbać o grób bliskich. Na warsztatach rozwijałyśmy kreatywność, co jest bardzo ważne również we fryzjerstwie, którego się uczymy. Najfajniejsze na takich warsztatach jest łączenie rzeczy ze sobą, tworzenie autorskich kompozycji, włożenie czegoś swojego do pracy.”

Jak powiedziała jedna z wolontariuszek z Nadarzyna, warto pamiętać, że istnieje harmonijny przykład połączenia ekologii z pamięcią o bliskich – tradycją, którą mamy w naszym kraju. Szanujmy pamięć o bliskich i szanujmy nasze środowisko, które przekazujemy jako dom naszym dzieciom i wnukom.

Marcin Kawko