Moc archaniołów: kult św. Michała Archanioła

Kult Michała Archanioła ma początki na Wschodzie. Michał Archanioł czczony był już w II w. we Frygii w Azji Mniejszej. Bizantyński hagiograf Symeon Metafrastes wspomina o miejscowości Cheretopa, gdzie miał się objawić ten archanioł.

W następstwie owej angelofanii pojawiło się cudowne źródło i zaczęli doń podążać liczni pątnicy. Wzniesiono też ku czci tego archanioła Michelion w Chone we Frygii. W Konstantynopolu, stolicy Cesarstwa Bizantyńskiego, uroczyście czczono Michała Archanioła 8 listopada. Koptowie umieścili w swoim kalendarzu aż sześć świąt ku czci tego Księcia niebiańskich zastępów (7 kwietnia, 6 czerwca, 5 sierpnia, 9 września, 8 listopada i 8 grudnia), natomiast aleksandryjscy (także etiopscy) chrześcijanie wspominali Michała Archanioła dwunastego dnia każdego miesiąca, kiedy to podnosił się poziom wody w Nilu, rzece zresztą poświęconej temu archaniołowi. W Konstantynopolu i okolicach wzniesiono około dziesięciu świątyń noszących jego wezwanie. Triumfujący w 312 r. cesarz Konstantyn Wielki ufundował dwa kościoły ku czci Michała Archanioła: w Rzymie i w Konstantynopolu, gdzie chorzy odzyskiwali zdrowie dzięki wstawiennictwu tego patrona. Biskup Teodoret z Cyru wskazywał na istnienie licznych kaplic – miejsc kultu Michała Archanioła we Frygii i Galicji, Sozomen kościołów jemu poświęconych, a Nicefor wspominał o bazylikach zwanych Michaeliami. W IX w. istniało już trzydzieści świątyń dedykowanych Michałowi Archaniołowi. 

Sanktuaria św. Michała Archanioła 

Na Zachodzie, a konkretnie w Rzymie rozpoczęto wznoszenie świątyń poświęconych temu archaniołowi w 494 r. W V stuleciu istniały już dedykowane mu kościoły – poza Wiecznym Miastem – w Mediolanie, Piacenzie, Genui, Rawennie, Wenecji i Spoleto. Chociażby na wzgórzu Sant’Angelo fuori Spoleto wzniesiono niewielki kościół z napisem informującym o zbudowaniu i poświęceniu świątyni Michałowi Archaniołowi w 429 r., w okresie konsulatu Feliksa i Taurusa. 29 września 493 r. świętowano konsekrację rzymskiej bazyliki pod wezwaniem Michała Archanioła przy via Salaria. Michał Archanioł miał także przyczynić się do zwycięstw nad Gotami pod Siponto i nad neapolitańskimi Grekami w 663 r. Właśnie 29 września przypadało główne święto owego zwierzchnika sił niebieskich. W tym zwłaszcza dniu czczono Michała Archanioła również we Francji i Niemczech (od 995 r. było to święto nakazane). W Anglii w 1014 r. król Ethelred poprzedził to święto wigilią i trzydniowym postem. Z Rzymu i południa Italii kult Michała Archanioła zawędrował w epoce Karolingów między innymi, dzięki celtyckim mnichom, do Alp bawarskich, gdzie na szczytach gór wzniesiono sanktuaria poświęcone temu archaniołowi.

Wiele uzdrowień

Najbardziej znane na Zachodzie, także dzisiaj, jest sanktuarium w Gargano w regionie Puglia (Apulia). Historię kultu Michała Archanioła w tym miejscu przybliża „Liber de apparitione sancti Michaelis in monte Gargano” z przełomu VIII i IX w. Księga ta mówi o trzykrotnym ukazaniu się archanioła: w latach 490, 492 i 493. Objawiwszy się natomiast w 1656 r. arcybiskupowi Alfonso Puccinellemu, Michał Archanioł obiecał opiekę i uwolnienie od zarazy. Owemu uwolnieniu towarzyszył także powrót do zdrowia tych, którzy prosili archanioła o wstawiennictwo. Michał Archanioł miał dokonać wielu uzdrowień za pomocą wody, której krople spływały ze skały Gargano. Michałowi Archaniołowi poświęcono także grotę na górze Tancia w Sabina (od VII w.).

Michał Archanioł ukazał się w Normandii

Michał Archanioł ukazał się również w Normandii na górze Tombe, obecnie Mont Saint–Michel. Od 709 r. znajduje się tam sanktuarium słynące z uzdrowień i zarazem cud architektoniczny. Po raz pierwszy archanioł Michał ukazał się św. Aubertowi, biskupowi Avranches, 16 października 708 r. W Rzymie objawił się w 590 r. papieżowi Grzegorzowi Wielkiemu w czasie procesji pokutnej z prośbą o uwolnienie od zarazy szalejącej w Wiecznym Mieście. Papież ujrzał Michała Archanioła na szczycie Zamku świętego Anioła (Mauzoleum Hadriana): Wódz niebiańskich zastępów wkładał miecz do pochwy na znak ustąpienia niszczycielskiej plagi. W Hiszpanii Michał Archanioł ukazał się podczas oblężenia Saragossy (w XII w.), uwalniając miasto od Arabów, a w Belgii temu archaniołowi przypisano uwolnienie Antwerpii od epidemii zwanej „anielskim potem”.

Inne oblicza kultu św. Michała Archanioła

W Europie Zachodniej najbardziej znane sanktuaria – miejsca kultu Michała Archanioła to Gargano (od V w.) i Sacra di San Michele w Piemoncie (od X w.) we Włoszech, Mont St. Michel w Normandii (od VIII w.) we Francji, St. Michael Mount w Kornwalii w Anglii, a także Skelling Michael w Irlandii. Warto wymienić też sanktuaria na górze Gauro (od IX w.), w Caltanisetta i Bobbio (od VI w.) we Włoszech. W Europie utworzony został Szlak Świętego Michała (Via Sancti Michaelis), który biegnie od Kornwalii, przez Francję do Gargano. Szlak ten nazywany jest również Via Sacra Longobardorum, ponieważ Longobardowie darzyli Michała Archanioła ogromną czcią.  

Czcicielami Michała Archanioła, wdzięcznymi mu za nadzwyczajną opiekę, byli także wielcy misjonarze, na przykład św. Bonifacy, apostoł Niemiec, święty Franciszek Ksawery – apostoł Dalekiego Wschodu czy ojciec Genin, misjonarz działający na Alasce. Ale kult Michała Archanioła miał i nadal ma jeszcze inne oblicza. Świadczą o nim chociażby nazwy miejscowości. We Francji istnieje 70 miejscowości z imieniem tego archanioła w nazwie, w Polsce około 222, a za rodzimy przykład niech posłużą Michałów koło Pińczowa czy Michałowice w pobliżu Krakowa. W Paryżu najważniejsza arteria w Dzielnicy Łacińskiej nosi nazwę Bulwar Św. Michała. W Ameryce Północnej modne jest nadawanie nowo ochrzczonym imion: Michał i Michalina. Warto też wspomnieć o zakonach, którymi w szczególny sposób opiekuje się ten archanioł.

W 1167 r. Alfons Henryk, król Portugalii, ustanowił zakon pod wezwaniem Św. Michała, a na rodzimym gruncie błogosławiony Bronisław Markiewicz założył zgromadzenia michalitów i michalitek. Michał Archanioł widnieje także w herbach polskich miejscowości: Białej Podlaskiej, Dobudowa, Dolska, Kodnia, Łańcuta, Mieściska koło Wągrowca, Płazowa, Sanoka, Słomników, Strzelina i Strzyżowa. Widniał on również w pieczęci powstania styczniowego (1863 rok), „towarzysząc” Orłowi, Pogoni Litewskiej tudzież napisom: „Rząd Narodowy” i „Równość Wolność Niepodległość”. Ponadto Michał Archanioł nie tylko patronuje zakonom czy kościołom, ale też państwom, regionom, miastom i diecezjom. Jest patronem Izraela, Anglii, Francji, Hiszpanii, Węgier, Niemiec, Austrii, Rosji, Małopolski, diecezji łomżyńskiej i miasta Amsterdam w Holandii. Opiekował się również rodzimym rycerstwem na polach bitew, bractwami, cechami rzemieślniczymi i kaplicami cmentarnymi.

Zobacz także