Modlitwa różańcowa korzystnie wpływa na zdrowie psychiczne – najnowsze wyniki badań

O korzystnym wpływie modlitwy różańcowej na zdrowie psychiczne mówią wyniki badań, zamieszczone w najnowszym numerze amerykańskiego czasopisma „Journal of Religion and Health“. Ujawniają one również zaskakujące spostrzeżenia o tym, kto rzeczywiście modli się na różańcu w 2025 roku. We współczesnej kulturze, w której na ekranach smartfonów pojawiają się aplikacje „uważności” (czyli skupienie uwagi na obecnej chwili i próba świadomego jej przeżycia, co miałoby być źródłem wewnętrznego spokoju i równowagi), te nowe badania pokazują wartości tej prastarej katolickiej praktyki modlitewnej.

Naukowcy z Włoch, Polski i Hiszpanii przebadali 361 praktykujących katolików, aby ocenić wpływ tej modlitwy na ich dobrostan (dobre samopoczucie) i zdrowie psychiczne. Okazało się, że osoby odmawiające różaniec zgłaszali wyższy poziom dobrostanu, większą empatię i znacznie niższy poziom różnych niepokojów.

Dobrostan

Zauważono również, że 62,2% badanych miało ukończone studia magisterskie lub wyższe, co podważa stereotyp, jakoby tradycyjne katolickie praktyki pobożnościowe przemawiały głównie do osób mniej wykształconych.

Kierownik badań ks. Lluis Oviedo z Papieskiego Uniwersytetu Antonianum w Rzymie w wywiadzie dla agencji katolickiej CNA oświadczył, że jego zespół był zaskoczony, „jak bardzo ta tradycyjna praktyka przekracza granice pokoleniowe i edukacyjne”. Wyjaśnił przy tym, że cała akcja zrodziła się z frustracji, że wiele badań poświęconych jest medytacji i „uważności”, a zupełnie pomija się różaniec, mimo że on również jest formą medytacji.

„Chcieliśmy sprawdzić, czy w tej katolickiej modlitwie znajdziemy podobne korzyści, jak w popularnych dziś technikach medytacyjnych. Byłem przekonany, że wyniki będą pozytywne, ponieważ znałem z własnego doświadczenia i świadectw innych ludzi, jak głęboko działa ta modlitwa” – powiedział kapłan.

Więzi społeczne i duchowe

Ankieta ujawniła różnice między badanymi krajami: najwyższy poziom „zaangażowania w modlitwę różańcową” wykazała Polska – średnia 3,70 (w porównaniu z 3,38 we Włoszech i 3,35 w Hiszpanii). Potwierdza to pozycję naszego kraju jako jednego z najbardziej religijnych w Europie. Włosi z kolei, mimo obecności u siebie Watykanu, wykazali umiarkowane „zaangażowanie”, a najwyższe wskaźniki uzyskali w empatii (4,31%), co sugeruje, że odmawianie różańca wspiera więzi społeczne, a nie tylko duchowe. Hiszpanie, choć rzadziej modlą się na różańcu, ale ci, którzy to robią, odnotowali wysokie wyniki w dobrostanie. Może to odzwierciedlać złożony związek Hiszpanii z katolicyzmem.

Wpływ na psychikę

Najbardziej uderzające wnioski dotyczyły wpływu modlitwy różańcowej na zdrowie psychiczne: 26,3% badanych odczuwało „spokój duchowy, ciszę i pewność siebie”, 10,2% wskazało na pomoc w „radzeniu sobie z problemami”, 8,6% mówiło o „ochronie przed złem”. Pewna kobieta powiedziała: „Modlitwa różańcowa uratowała mi życie. Po śmierci męża nie mogłam poradzić sobie z bólem i pustką. Codziennie sięgałam po różaniec i to dawało mi siłę, by przetrwać trudne chwile. Bez niego nie wiem, jak bym sobie poradziła”.

Modlitwa różańcowa powoduje również obniżenie poziomu depresji i owocuje większym optymizmem na przyszłość. Są to wyniki porównywalne do tych osiąganych przez techniki „uważności“, ale bez wysokich kosztów warsztatów czy aplikacji.

Według działającego w Brukseli belgijsko-niemieckiego dziennikarza Thomasa Philippa Reitera „znaczenie wyników tych badań wykracza daleko poza społeczności katolickie. W obliczu narastającego globalnego kryzysu zdrowia psychicznego, szczególnie dotkliwie odczuwanego w Stanach Zjednoczonych i Europie, badanie to sugeruje, że społeczeństwo może przeoczyć łatwo dostępne, zakorzenione kulturowo źródła dobrostanu psychicznego”.

Wellness dzięki różańcowi

W Stanach Zjednoczonych, gdzie przemysł „wellness” generuje rocznie miliardy dolarów, wyniki rodzą pytania o komercjalizację praktyk duchowych. Po co płacić za drogie kursy medytacyjne, skoro tradycyjna praktyka może przynieść podobne korzyści? Badanie podważa również dość rozpowszechnione przekonanie, że praktyki wschodnie, niechrześcijańskie, są „lepsze” od tradycji duchowych Zachodu.”

W Niemczech, w których tradycje zarówno katolickie, jak i protestanckie kształtowały kulturę, ale tracą na znaczeniu, badanie może stanowić pomost między świeckimi podejściami do zdrowia psychicznego a duchowością. Niemieccy katolicy mogą w tym badaniu odnaleźć potwierdzenie wartości praktyk, które często bywają odrzucane jako przestarzałe.

W przypadku Polski skutki są szczególnie istotne. W czasie, gdy kraj mierzy się z napięciami między swoją głęboko katolicką tożsamością a naciskami sekularyzacyjnymi ze strony Unii Europejskiej, badanie dostarcza empirycznych dowodów na to, że tradycyjne praktyki religijne przynoszą korzyści psychiczne, co może mieć wpływ zarówno na politykę zdrowotną, jak i na debaty kulturowe.

We Włoszech, gdzie katolicyzm nadal ma znaczenie kulturowe, mimo spadającej frekwencji na mszach, wyniki sugerują, że tradycyjne praktyki, m.in. różaniec, mogą służyć jako łatwo dostępne narzędzie wspierające zdrowie psychiczne, szczególnie dla starszych pokoleń, które mogą nie czuć się komfortowo w świeckiej terapii – skomentował wyniki badań Reiter.

Uprzedzenia kulturowe

Badacze zauważyli wyraźne uprzedzenia w literaturze akademickiej: w bazie PubMed znajduje się 30 060 wpisów nt. „mindfulness” (uważności) i zaledwie 13 dotyczących „modlitwy różańcowej”. Ta dysproporcja odzwierciedla szersze uprzedzenia kulturowe, które często odrzucają chrześcijańskie praktyki religijne jako „prymitywne”. Zdaniem badaczy „z czysto kulturowo-fenomenologicznego punktu widzenia «uważność» jest modna, atrakcyjna, nowoczesna i ciekawa, podczas gdy różaniec to coś przestarzałego, nudnego i nieciekawego”. Tymczasem wyniki badań wskazują, że jest to bardziej kwestia mody kulturowej niż faktów.

Znamienne, iż praktyka różańca nie była powiązana z izolacją społeczną ani wąskim myśleniem, jak głoszą niektóre stereotypy. Wręcz przeciwnie – wyższy poziom tej modlitwy wiązał się ze wzrostem empatii, co sugeruje, że sprzyja ona więziom społecznym.

„W Kościele katolickim i w innych Kościołach także istnieje podział między tymi, którzy się modlą i przyjmują postawę dewocyjną, a tymi, którzy interpretują swoją wiarę w kategoriach zaangażowania społecznego. Czas przezwyciężyć ten dwubiegunowy podział i przyjąć styl, który łączy pobożność z empatią wobec innych. Rozdział tych dwóch podejść sprawia, że chrześcijańskie przesłanie i zbawienie, które oferujemy w Chrystusie, stają się mniej wiarygodne i mniej skuteczne” – stwierdził ks. Oviedo.

Inny badacz w podsumowaniu wyników napisał, że „w obliczu globalnych kryzysów zdrowia psychicznego, duchowej pustki i ograniczeń wyłącznie farmakologicznych podejść do «dobrostanu psychicznego», badanie sugeruje korzyści płynące z bardziej inkluzywnego spojrzenia na praktyki kontemplacyjne. Dostępność różańca – potrzeba jedynie paciorków i czasu – czyni go szczególnie wartościowym dla osób ubogich, które nie mogą sobie pozwolić na terapię lub zajęcia medytacyjne”.

Tenże naukowiec zaznaczył, iż „badanie nie promuje nawracania ani nie twierdzi, że różaniec jest lepszy od innych praktyk. Raczej podkreśla, że istnieje wiele dróg, którymi ludzie radzą sobie z cierpieniem i poszukują sensu życia. Ale ta starożytna katolicka praktyka modlitewna bynajmniej nie straciła dziś na wartości dla ludzi którzy modlą się na różańcu”.

„Journal of Religion and Health” jest dwumiesięcznikiem, tzw. peer review („peer review” to określenie procesu recenzowania, który polega na zapoznaniu się z tekstami specjalistów z danej dziedziny. Opiera się on na anonimowości i niezależności recenzentów, co ma zachęcić do nieskrępowanej twórczości i krytyki). Założył go w 1961 roku Blanton-Peale Institute w Nowym Jorku a jego wydawcą jest niemiecka firma Springer Science+Business Media. Czasopismo przedstawia współczesne badania ilościowe i jakościowe, dotyczące religii: duszpasterstwa i duchowości przy wykorzystaniu współczesnych teorii i praktyk medycznych, psychologicznych i socjologicznych.