Mozaika Jerzego Nowosielskiego „Stygmatyzacja św. Franciszka” wpisana do rejestru zabytków

Mozaikę ceramiczną „Stygmatyzacja św. Franciszka” autorstwa Jerzego Nowosielskiego z 1980 r, odnalezioną w zeszłym roku na terenie parafii pw. św. Franciszka z Asyżu w Izabelinie, prof. Jakub Lewicki, Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków, wpisał do rejestru zabytków ruchomych województwa mazowieckiego.

W listopadzie 2022 roku mozaikę odnaleziono na strychu kościoła i przeniesiono do budynków parafialnych – informuje na swojej stronie internetowej Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków. Kompozycja ocalała niemal w całości. Zachowała się w stanie wymagającym konserwacji. Według wstępnej opinii prof. Krzysztofa Chmielewskiego (ASP w Warszawie, Wydział Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki), nadaje się do translokacji na ścianę kościoła.

>>> Poznań: w Muzeum Archidiecezjalnym trwa Wystawa „Jerzy Nowosielski. Ikona i abstrakcja”

Parafia Izabelin – Laski została powołana przez Prymasa Stefana Wyszyńskiego w 1951 r. Prof. Jerzy Nowosielski w sierpniu 1980 r. wykonał tam mozaikę „Stygmatyzacja św. Franciszka”. Była uznawana za dzieło zniszczone przy rozbudowie kościoła, która nastąpiła pod koniec lat osiemdziesiątych XX w.

Mozaika Stygmatyzacja św. Franciszka została ułożona przez Jerzego Nowosielskiego w dniach 6 – 20 sierpnia 1980 roku na czołowej ścianie wschodniej nawy kościoła, po lewej stronie prezbiterium. Ilustruje scenę z żywota św. Franciszka z Asyżu – widzenie na górze Alwerni, podczas którego pogrążony w modlitwie święty ujrzał Chrystusa pod postacią ukrzyżowanego Serafina i otrzymał krwawe stygmaty. O wykonanie mozaiki poświęconej św. Franciszkowi parafia zabiegała przez kilka lat.

Według pierwotnej wersji mozaiki utrzymanej w jasnej gamie bieli i turkusowych szarości, św. Franciszek z rozpostartymi rękoma, stoi na szczycie turkusowej skały pod krzyżem, na którym wisi sześcioskrzydły Serafin. Ostatecznie artysta rozbudował ikonografię sceny o cztery postacie, umieszczone po bokach. W górnej strefie są to: Matka Boża i św. Jan Chrzciciel, poniżej św. Klara i św. Antoni. Obecnie mozaika jest zdefragmentowana.

>>> Ukraińskie ikony z odłamkami rosyjskich bomb w papieskiej kaplicy

Mozaika jest cenna dla polskiej kultury i sztuki sakralnej. Przedstawia wartość artystyczną zarówno pod względem kompozycyjnym, jak też jako dzieło Jerzego Nowosielskiego o cechach stylistycznych oraz ikonograficznych charakterystycznych dla twórczości artysty, ale wyrażonych przy użyciu niezwykłej dla niego techniki. Posiada także wartość historyczną związaną głównie z dziejami kościoła św. Franciszka z Asyżu w Izabelinie oraz związkiem Nowosielskiego z parafią. Mozaika, z powodu zastosowania wadliwej technologii, ulegała stopniowemu zniszczeniu i podczas rozbudowy kościoła została całkowicie usunięta i uznana za zniszczoną. Odnalezienie jej oryginalnych części powoduje, że możliwe będzie uzupełnienie katalogu prac wybitnego artysty i pogłębienie studiów nad jego twórczością, co niesie dodatkową wartość naukową tego dzieła. Mozaika jest zabytkiem wyjątkowo cennym w kontekście nie tylko regionu, ale także kraju. Wobec powyższego zachowanie jej dla przyszłych pokoleń oraz przywrócenie poprzez planowaną przez parafię konserwację i ponowną ekspozycję w macierzystej świątyni leży w interesie społecznym.

***

Autor izabelińskiej mozaiki – Jerzy Nowosielski -krakowski awangardowy malarz i prawosławny myśliciel, wybitny profesor Akademii Krakowskiej – jest autorem projektów dekoracji wielu świątyń katolickich i prawosławnych. Przy dekoracjach sakralnych malarz zazwyczaj czerpał inspiracje z ikon bizantyjskich, stąd postacie usytuowane są frontalnie i charakteryzują się sztywnymi pozami i gestami. Przedstawienia te stanowią oryginalne kompozycje autora, oparte o wzory ikonograficzne wczesnochrześcijańskie, wczesnośredniowieczne, bądź bizantyjskie. Na późniejszą twórczość artysty wpływ miały również studia nad podlinnikami – wzornikami, z których korzystają malarze objawień. To doświadczenie stało u podstaw wykształcenia się linearnego stylu Nowosielskiego i stosowania palety barwnej służącej do odzwierciedla rzeczywistości niematerialnej, którą posługiwał się z pełną świadomością (min. niebieski kolor nimbu św. Franciszka zastosowany w mozaice, który w tradycji pisania ikon symbolizuje m.in. duchowość i mistycyzm oraz ideę pośrednictwa i wstawiennictwa świętych) Podkreśla się ekumenizm w pracach Nowosielskiego, które ponadto z reguły są wynikiem teologicznych rozważań autora.

Rok 2023 został ustanowiony uchwałą Sejmu RP Rokiem Jerzego Nowosielskiego. Natomiast 2024 r. obchodzony będzie jubileusz 800-lecia stygmatyzacji św. Franciszka z Asyżu.

Zobacz także