Piotr i Paweł – kolumny Kościoła [PATRONI DNIA]

Jeden z nich był prostolinijnym, niewykształconym rybakiem o tchórzliwym sercu, co wyraziło się w zaparciu się Mistrza. Drugi prześladował wyznawców Chrystusa, a wcześniej towarzyszył, pilnując szat, kamieniowaniu diakona Szczepana. I pomyśleć, że obaj – Szymon i Szaweł – mieli stać się z woli Boga „kolumnami” Kościoła.

Liturgia Kościoła szczególnie wspomina obu apostołów 29 czerwca. Ale przecież skoro jeden z nich, św. Paweł, nie był apostołem, dlaczego przyznano mu ten tytuł? Mianowicie dlatego, że dzięki zasługom dla chrześcijaństwa stał się on równy apostołom w godności. Ku czci tych świętych męczenników z epoki Nerona cesarz Konstantyn Wielki wzniósł w Rzymie dwie bazyliki.

W sztuce święci Piotr i Paweł, reprezentanci Kościoła judeochrześcijan (Piotr) i pogan (Paweł), wyobrażani byli w zróżnicowanych kolorystycznie tunikach i togach. Mimo iż często przedstawiano ich razem, to miejsce uprzywilejowane, z racji pierwszeństwa w gronie Dwunastu, zawsze zajmował apostoł Piotr.

Artyści rozmaicie podkreślali jego prymat. Wczesnochrześcijańskie sarkofagi ukazują go jako zasiadającego na tronie, czyli nauczającego ex cathedra. Reliefy i malowidła przedstawiają też wręczanie św. Piotrowi przez Jezusa Chrystusa zwoju (Traditio legis) bądź kluczy (Traditio clavis). Wyjątkowej pozycji klucznika niebios, jakim w ludowej tradycji jawił się ten apostoł, dowodzi także skała, od której nazwy pochodzi imię: Piotr. To właśnie zbudowanie Kościoła na tej skale zapowiedział Zbawiciel w Ewangelii.

Poza wspomnianymi atrybutami, jeszcze inne przypisywane św. Piotrowi to kajdany, łańcuchy, anioł, kogut, ryby, łódź, sieci, sprzęt rybacki oraz akcentujące godność Chrystusowego następcy i pierwszego biskupa Rzymu tiara, pastorał i potrójny krzyż. Anioł uwalnia św. Piotra z więzienia. Kogut symbolizuje zaparcie się Odkupiciela przez tegoż apostoła i zarazem jego skruchę. Łódź stanowi symbol Kościoła, a wraz z rybami, sieciami i sprzętem rybackim nawiązuje do zawodu św. Piotra. W ikonografii tego apostoła widnieje również odwrócony krzyż jako narzędzie jego męczeństwa. Najwybitniejszy artysta renesansu, Michał Anioł Buonarotti ukazał jego męczeńską śmierć na fresku z lat 1546–1550. Obnażony z szat apostoł poprosił oprawców o ukrzyżowanie głową w dół, ponieważ uważał się za niegodnego umierania na podobieństwo Jezusa Chrystusa.

Św. Pawłowi artyści najczęściej wkładali do ręki miecz (wskazujący na jego męczeńską śmierć przez ścięcie), a także zwój lub księgę. Inne atrybuty towarzyszące temu apostołowi to koń, baranek z wilkiem, trzy źródła i kosz. Z konia miał spaść na drodze do Damaszku pod wpływem mistycznej wizji. Baranek i wilk zapowiadają wejście, po odejściu św. Pawła z Efezu, wilków w stado owiec, utożsamiane z mieszkańcami tego miasta. Natomiast o wspomnianych źródłach legenda mówi, że wytrysnęły one z miejsc, od których odbiła się po ścięciu głowa apostoła, a cud ten upamiętnia kościół „San Paolo alle Tre Fontane”. W koszu zaś spuszczono św. Pawła z murów Damaszku, ratując go od śmierci.

Łącznie apostołów Piotra i Pawła, wraz z Maryją z Dziecięciem, przedstawia przykładowo relikwiarz-bursa z Cluny z około VIII-IX w. Towarzyszą oni Matce Bożej koronowanej przez Jezusa Chrystusa na piętnastowiecznym obrazie Giovanniego Belliniego, a tronującej z Dziecięciem na kolanach – na obrazie Petera Paula Rubensa z około 1627-1628 r. Rafael Santi natomiast przedstawił na obrazie powstałym w latach 1504–1505 spoglądającego w przestrzeń św. Piotra z zamkniętą księgą oraz studiującego treść trzymanej przez siebie księgi św. Pawła. Apostołowie ci widnieją też w herbach polskich miast, na przykład Poznania, Biecza i Strzegomia.

Zobacz także