Postulat, nowicjat, śluby czasowe i wieczyste. O co w tym wszystkim chodzi?

Składając śluby zakonne w Kościele katolickim, członek danej wspólnoty zakonnej zobowiązuje się do przestrzegania konkretnych rad ewangelicznych, czyli czystości, ubóstwa i posłuszeństwa (wobec przełożonych zakonnych oraz papieża). Nawiązują one do postawy Chrystusa.

W Kościele katolickim istnieją śluby zakonne uroczyste, proste, przyrzeczenia tercjarskie i oblackie do sakramentaliów ustanowionych przez Kościół. Ale śluby dzieli się też na czasowe i wieczyste. Zależy to jednak od charyzmatu danego zakonu.

Śluby czasowe

Zaraz po wstąpieniu do zgromadzenia zakonnik przeżywa okres postulatu. Polega on głównie na przyglądaniu się życiu zakonnemu i poznaniu jak funkcjonuje życie we wspólnocie. Może on trwać od kilku tygodni do nawet dwóch lat. Jednocześnie w każdym momencie można z niego zrezygnować – bez żadnych konsekwencji. O tym etapie nie wspomina się w Kodeksie Prawa Kanonicznego, lecz reguluje go prawo własne poszczególnych zakonów.

Inaczej wygląda natomiast kwestia związana z nowicjatem, bowiem w Kodeksie Prawa Kanonicznego zapisano, że w tym czasie nowicjusze mają przygotowywać się do złożenia pierwszej profesji zakonnej. Okres ten powinien trwać dwanaście miesięcy i nie należy przedłużać go do ponad dwóch lat. Ale czytamy też, że „nowicjat, którym rozpoczyna się życie w instytucie, zmierza ku temu, żeby nowicjusze dokładniej rozpoznali Boże powołanie i to właściwe danemu instytutowi, by doświadczyli sposobu życia instytutu, uformowali umysł i serce jego duchem, a także by można było potwierdzić ich zamiar i zdatność” (Art. 1 kan. 646). Ściślej zasady, które obowiązują nowicjuszy określone zostały w regułach konkretnych zgromadzeń. Na przykład w Konstytucjach i Regułach Zgromadzenia Zakonnego Misjonarzy Oblatów Maryi Niepokalanej wspomniano: „Nowicjusze będą się ćwiczyć w prostym stylu życia, który uwrażliwiałby ich na potrzeby ludzi, zwłaszcza ubogich”.

>>> Dar życia poświęconego Bogu

Okres nowicjatu kończy się zazwyczaj otrzymaniem stroju zakonnego, „wręczeniem innych oznak stanu zakonnego” oraz złożeniem pierwszych ślubów zakonnych, które są ślubami czasowymi. W różnych zakonach składane są one na różny czas. Wspominani już misjonarze oblaci składają je na rok i co roku je odnawiają. Z kolei jezuici nie składają ich w ogóle. Zamiast nich po dwóch latach składają śluby wieczyste proste, a po „odpowiednim czasie” – tzw. ostatnie śluby. Natomiast dominikanie w polskiej prowincji najpierw składają je na dwa lata, następnie na rok, a później znowu na dwa lata. Jeszcze inaczej jest w przypadku benedyktynów – zazwyczaj składają oni śluby czasowe na rok lub trzy lata i maksymalnie można przesłużyć je do dziewięciu. Ale już siostry benedyktynki składają śluby czasowe na trzy lata i odnawiają je co roku tak, aby okres ich formacji początkowej wraz z postulatem i nowicjatem wynosił co najmniej dziewięć lat.

Według Kodeksu Prawa Kanonicznego profesja czasowa będzie ważna w przypadku:

– osoby, która ukończyła przynajmniej osiemnasty rok życia ,

– osoby, której nowicjat został odbyty ważnie,

– osoby, która została dopuszczona do niej w sposób wolny przez kompetentnego przełożonego po wysłuchaniu głosu swojej rady,

– jeśli została złożona bez przymusu, ciężkiej bojaźni lub podstępu,

– jeśli została przyjęta przez właściwego przełożonego osobiście lub przez innego.

Złożenie profesji czasowej powoduje określone skutki regulowane przez powszechne prawo kościelne. Dotyczy to również posiadania i dysponowania dobrami doczesnymi. Ale poza tym zakonnik ma już za zadanie przestrzegać posłuszeństwa, ubóstwa oraz czystości. Ponadto śluby czasowe mają pomóc w zbliżaniu się do Boga i do wypełniania Jego woli poprzez życie we wspólnocie zakonnej. Jednocześnie udziela się ich po to, aby kandydat do ślubów wieczystych mógł rozeznać, czy aby na pewno jest powołany do tego, by zostać zakonnikiem.

Śluby wieczyste

Śluby wieczyste – jak sama nazwa wskazuje – obowiązują do końca życia. Podobnie jak w przypadku ślubów czasowych – składa się je po określonym czasie i zależy to od zgromadzenia. Do ich ważności wymagane jest ukończenie przynajmniej dwudziestego pierwszego roku życia oraz złożenie wcześniej profesji czasowej, przynajmniej przez trzy lata. Przed ślubami wieczystymi zakonnicy powinni też sporządzić testament, który będzie ważny wobec prawa świeckiego, a w którym określą, komu chcą przekazać „zarządzanie swoimi dobrami oraz – jeśli konstytucje czego innego nie postanawiają – w sposób wolny zadysponować ich użytkowaniem i korzystaniem z dochodów”.

>>> Czystość, ubóstwo i posłuszeństwo. Czym są rady ewangeliczne?

Jak można dowiedzieć się z Kodeksu Prawa Kanonicznego – podstawą niedopuszczenia do odnowienia profesji czasowej lub wieczystej może być choroba fizyczna albo psychiczna, jeśli biegli stwierdzą, że kandydat nie jest na jej skutek zdolny „do podjęcia życia zakonnego”. Jednocześnie zasada ta nie jest respektowana, jeśli choroba powstała „na skutek zaniedbań ze strony instytutu lub pracy podejmowanej w instytucie”.

Po złożeniu ślubów wieczystych zakonnik nie powinien prosić o indult (zezwolenie) na odejście z instytutu z innych powodów „jak tylko z bardzo poważnych przyczyn rozważonych wobec Pana”.

Zobacz także