Przed 60 laty papież Paweł VI zrzekł się tiary jako symbolu władzy

Przed 60 laty, 13 listopada 1964, św. Paweł VI zrezygnował z symbolów władzy papieskiej. To była prosta ceremonia – i jeden z wielkich gestów Soboru Watykańskiego II. Na zakończenie uroczystej Mszy św. z udziałem patriarchów i dostojników Kościoła tradycji wschodniej – papież Paweł VI (1963-78) złożył swoją tiarę, potrójną koronę papiestwa, na ołtarzu Bazyliki św. Piotra – jako dar dla biednych na świecie.

„Viva il papa povero!” (Niech żyje ubogi papież) – bili brawa obecni. Tym samym Paweł VI zrezygnował jednocześnie z symbolu władzy duchowej i świeckiej, który wydawał się już nieaktualny, przypomniał korespondent niemieckiej agencji katolickiej KNA.

Ale tiara w żadnym wypadku nie zniknęła z zewnętrznego wizerunku papieża i zwierzchników Kościoła Rzymu. Do dziś w oficjalnych herbach Watykanu i Stolicy Apostolskiej potrójna korona nadal wisi nad dwoma skrzyżowanymi kluczami Piotra. Jest też wszechobecna na znaczkach i szyldach, biletach wstępu i znaczkach pocztowych, w oficjalnych pismach i dokumentach Watykanu.

Władza papieży

Od końca IV wieku biskupi rzymscy byli po wyborze koronowani nakryciem głowy najwyższego kapłaństwa – tiarą, której kształt podobno wzorowany jest na starej czapce frygijskiej. Nosili je jednak tylko poza uroczystościami liturgicznymi, np. podczas procesji w mieście. Jedna z legend mówi, że tiarę jako znak wolności Kościoła osobiście podarował cesarz Konstantyn papieżowi Sylwestrowi I (314-335).

Tiara miała symbolizować potrójną władzę Pontifexa. „Przyjmij tiarę ozdobioną trzema koronami i wiedz, że jesteś ojcem wszystkich książąt i królów, władcą świata i przedstawicielem Pana naszego Jezusa Chrystusa na ziemi” – mówił kardynał diakon nowo wybranemu wstępującemu na tron. Trzy pierścienie w koronie miały symbolizować urząd nauczycielski, kapłański i pasterski papieża.

Blask tiary „podporządkowanej Caritas”

Według tej ceremonii odbyła się także koronacja Pawła VI 30 czerwca 1963 roku na Placu św. Piotra. Tiarę nosił podczas pierwszego błogosławieństwa bożonarodzeniowego i wielkanocnego „Urbi et orbi” oraz w rocznicę koronacji. Potem jednak ten cenny klejnot (o wartości około 10 tys. dolarów), który przekazali mu wierni z jego byłej archidiecezji mediolańskiej, podarował ubogim.

O pozyskanie tiary zabiegał ówczesny arcybiskup Nowego Jorku, kardynał Francis Spellman (1889-1967). Papież przekazał ją Amerykanom w dowód wdzięczności za hojną i długoterminową pomoc biednym. Następnie przez cztery lata tiarę wystawiano w diecezjach Stanów Zjednoczonych – zawsze razem ze skarbonką na datki i wezwaniem do składania ofiar na rzecz biednych. Mówi się, że wygenerowało to wiele milionów dolarów – rzekomo 1,3 miliarda. Od czerwca 1968 roku tiara przechowywana jest w bazylice Niepokalanego Poczęcia NMP w Waszyngtonie.

Swoim gestem Paweł VI wpisywał się w ducha Soboru Watykańskiego II, który wzywał do Kościoła ubogiego dla ubogich. Kościoła, który bynajmniej nie żegna się ze światem, ale raczej działa na rzecz większego pokoju i sprawiedliwości, godności ludzkiej i praw człowieka.

„Wszystkie dobra materialne Kościoła muszą służyć duszom, a wszelki splendor powinien być podporządkowany Caritas” – skomentowało „L’Osservatore Romano” w listopadzie 1964 roku. Ten dar „wskazuje drogę, otwiera horyzont, w jaki sposób Kościół i jego pasterze muszą oddzielić się od tego, co nie jest konieczne dla ich życia, godności, ich misji, aby działać dla dobra ludzi, podkreślił watykański dziennik.

Po tym, gdy papież oddał w darze tiarę, Biuro Prasowe Stolicy Apostolskiej tłumaczyło, że była to osobista decyzja Pawła VI i nie jest wiążąca dla jego następców. Poinformowało jednocześnie, że w zakrystii papieskiej znajdują się dodatkowe tiary, które można wykorzystać w przyszłości.

Mitra w herbie papieskim

Sam Paweł VI do końca wydawał się niezdecydowany. Wydany przez niego w 1975 roku regulamin konklawe wyraźnie przewidywał „koronację” nowego papieża. Jednak bł. Jan Paweł I i jego następcy z tego zrezygnowali.

„To już nie jest odpowiedni czas na przyjmowanie rytuału, który był postrzegany (nawet jeśli w sposób nieuzasadniony) jako symbol świeckiej władzy papieży” – powiedział św. Jan Paweł II przy okazji swego ingresu w 1978 roku. Zachował jednak tiarę w swoim herbie papieskim. Jako pierwszy papież tiarę w swoim herbie papieskim zastąpił mitrą biskupią Benedykt XVI, podobnie uczynił też papież Franciszek.

Zobacz także