Ołtarz jest sercem świata    

Ołtarz to najważniejsze miejsce w sakralnym wnętrzu, dlatego prezbiterium gotyckich katedr nie bez powodu najobficiej wypełnione było światłem. Ku ołtarzowi miało biec spojrzenie chrześcijanina przekraczającego próg świątyni.  

Chrześcijański ołtarz to także Syjon, Golgota i Ciało Odkupiciela. Jednakże jedno z najprostszych, ale i teologicznie najgłębszych określeń owego miejsca to po prostu ołtarz Chrystusa. Chrześcijański ołtarz jest również sukcesorem i syntezą ołtarzy hebrajskich, czyli całopalenia, wonności oraz stołu przeznaczonego na chleby pokładne. Tak rozumiany, pozostaje w niezwykłej harmonii ze swoim niebiańskim archetypem, czyli z ołtarzem Niebiańskiej Jerozolimy, na którym spoczywa Baranek. Liturgiczne wezwanie: „w górę serca” jest wezwaniem do kontemplacji odwiecznego archetypu liturgii widzialnej, jaki stanowi liturgia niebiańska. Chrześcijański ołtarz pełni też funkcję kamienia, na którym znajdowała się ozdobiona postaciami cherubinów Arka z Tablicami Praw, Różdżką Aarona i miarką manny.  

Ołtarz jest sercem świata 

W pobliżu chrześcijańskiego ołtarza umieszczone jest tabernakulum – następca namiotu oznaczającego Święte Świętych. Wielka Prefacja z Pontyfikału rzymskiego, wykonywana w czasie konsekracji ołtarza, wiąże rytualnie ten ołtarz między innymi z ołtarzami Abla, Abrahama, Jakuba, Melchizedeka i Mojżesza.   

Chrystusowy ołtarz usytuowany jest w centrum całej rzeczywistości. Łącząc niebo z ziemią, staje się miejscem Teofanii, czyli objawienia się Boga, i zarazem miejscem dialogu Boga ze stworzeniem. Ołtarz stanowi także centrum i serce świątyni. Ze Zbawicielem utożsamia go poniekąd święty Ignacy z Antiochii, gdy zachęca: „Przybądźcie wszyscy i zgromadźcie się w tej samej świątyni Boga, u stóp tego samego ołtarza, to znaczy w Jezusie Chrystusie”. Dla świętego Cyryla z Aleksandrii ołtarz jest Chrystusem, dla świętego Ambrożego z Mediolanu „obrazem Ciała Chrystusa”, a dla Hezychiusza z Jerozolimy „Ciałem Jedynego Syna”. Chrześcijański ołtarz odnosi się również do serca Boga Wcielonego. Bizantyński teolog Mikołaj Kabasilas pisze: „To z Jego błogosławionego Serca moc tego świętego stołu czerpie dla nas prawdziwe życie”. Ołtarz jest również sercem świata.  

 

Golgota jest biegunem świata 

Chrześcijański ołtarz kojarzy się także ze Świętą Górą. Jego stopnie przypominają, że wznosi się on na owej Górze będącej zarówno obrazem świata, jak i obrazem Raju. Liturgia sugeruje, że ołtarz wznosi się na górze Syjon, stanowiącej prefigurację Golgoty, o której to Kalwarii święty Cyryl Jerozolimski pisze: „Bóg rozwarł swe ręce na krzyżu, żeby objąć krańce ziemi i dlatego Golgota jest biegunem świata”. Ołtarz, na którym celebruje się Ofiarę, wznosi się na Golgocie, Świętej Górze, na której Ofiara ta miała miejsce w wymiarze historycznym. Według Tradycji wieczernik, w którym odbyła się Ostatnia Wieczerza, wznosił się na górze Syjon. Także w sztuce, na przykład wczesnochrześcijańskiej, przedstawia się Zbawiciela jako Baranka Mistycznego na wzniesieniu, spod którego to pagórka wypływają cztery rzeki rajskie będące wodami życia wiecznego.  

Chrześcijański ołtarz otoczony jest światłem. Umieszczone na nim świece wskazują na słup ognisty, który prowadził Izraelitów z ziemi niewoli do Ziemi Obiecanej, ale i na zmartwychwstałego Zbawiciela. Świece nawiązują też do siedmioramiennego, hebrajskiego kandelabru, czyli menory, którą również wykonano na podstawie niebiańskiego wzoru ujrzanego przez Mojżesza. W Apokalipsie Mesjaszowi towarzyszy siedem świateł. W krypcie Saint−Étienne w Auxerre we Francji siedmioramienny kandelabr niebiański przedstawiony został przed tronem Jezusa Chrystusa. Droga chrześcijanina, który przekroczył próg świątyni, jest drogą ku otoczonej światłem Golgocie, ale nigdy bez perspektywy zmartwychwstania.

Zobacz także