Sejm: prace nad ustawą o komisji do badania przypadków wykorzystywania seksualnego małoletnich

Powołanie państwowej komisji do badania przypadków wykorzystywania małoletnich poniżej 15 roku życia to główne założenie projektu ustawy przygotowanego przez Kancelarię Prezesa Rady Ministrów. Ustawodawca nie daje komisji prawa wglądu do dokumentów gromadzonych przez organizacje, w tym kościoły. Pierwsze czytanie zaplanowane jest na rozpoczynające się w dziś 84. posiedzenie Sejmu.

Komisja składać się będzie z siedmiu członków, spośród których trzech wyłoni sejm, natomiast po jednym wyłonią senatorowie, prezydent, premier oraz rzecznik praw dziecka. Kadencja Komisji ma trwać 7 lat.

Autorzy projektu postulują powołanie nowego organu – państwowej komisji – której zadaniem będzie „wyjaśnianie przypadków czynności skierowanych przeciwko wolności seksualnej i obyczajności, wobec małoletniego poniżej lat 15”.

Komisja będzie też identyfikować zaniedbania organów państwa, a także organizacji pozarządowych, podmiotów i instytucji w zakresie wyjaśniania przypadków nadużyć seksualnych. Pod lupą komisji znajdą się organizacje prowadzące działalność edukacyjną, wychowawczą, opiekuńczą, kulturalną i związaną z kulturą fizyczną, wypoczynkiem i leczeniem, a także samorządy zawodowe, kościoły oraz związki wyznaniowe.

„W ramach wyjaśniania przypadków nadużyć seksualnych brane będą pod uwagę nie tylko działania bezpośredniego sprawcy, ale także mechanizmy działania właściwych organów, w tym realizacja obowiązku powiadomienia organów ścigania o przypadkach nadużyć seksualnych” – czytamy w uzasadnieniu projektu.

Zgodnie z założeniami komisja będzie miała możliwość współtworzenia rejestru sprawców przestępstw na tle seksualnym. Wpis do rejestru, ma być, zdaniem ustawodawcy, nie karą, a elementem systemu prewencji.

Zgłoszenie komisji przypadków wykorzystywania seksualnego nieletnich ma być równoznaczne, pod względem obowiązującego prawa, z zawiadomieniem organów ścigania. Możliwość dokonania zgłoszenia będzie miała zarówno sama osoba poszkodowana, osoby mające wiedzę o zdarzeniu, w tym osoba najbliższa dla osoby poszkodowanej, jak i przedstawiciel organizacji, w której doszło do nadużyć. Po otrzymaniu zgłoszenia komisja ma niezwłocznie przekazywać je prokuraturze.

Komisja będzie prowadzić postępowania na podstawie akt prokuratorskich lub sądowych, a także na podstawie przesłuchań ofiary, sprawcy lub świadków. Będzie też mogła zasięgać opinii biegłych lub korzystać z innych dokumentów zgromadzonych w sprawie. Ustawodawca nie daje jednak komisji prawa wglądu do dokumentów gromadzonych przez organizacje, w tym kościoły.

Do zadań komisji ma należeć nie tylko wyjaśnienie przypadków nadużyć seksualnych i inicjowanie reakcji organów państwa oraz organizacji i podmiotów w zakresie zwalczania nadużyć seksualnych, ale także podejmowanie działań umożliwiających pociągnięcie do odpowiedzialności sprawców nadużyć seksualnych i prowadzenie działalności prewencyjnej i edukacyjnej.

Komisja będzie przygotowywała roczne raporty zawierające opisy przypadków stwierdzonych nadużyć seksualnych, a także przypadków niezawiadomienia właściwego organu o podejrzeniu popełnienia nadużycia seksualnego, bez wskazywania danych osobowych, a także dokonywała analizy przyczyn występowania przypadków takich nadużyć. Najistotniejszym elementem raportu będą zawarte w nim wnioski i rekomendacje dla organów państwa oraz organizacji i innych podmiotów.

Komisja, z uwagi na charakter swoich zadań, ma mieć charakter niezależny od organów władzy publicznej. „Dotychczasowe działania organów władzy państwowej pokazały, że państwo powinno wzmocnić ochronę dzieci przed przestępcami seksualnymi a organy ścigania i wymiaru sprawiedliwości powinny uzyskać zewnętrzną pomoc fachowego i całkowicie niezależnego podmiotu zewnętrznego, którego działania będą skupiały się wyłącznie na dążeniu do wyeliminowania przestępstw pedofilskich z życia publicznego” – czytamy w uzasadnieniu projektu, przygotowanego przez Kancelarię Prezesa Rady Ministrów.

Z tego powodu członkiem Komisji nie będzie mógł być poseł, senator, poseł do Parlamentu Europejskiego lub osoba zajmująca inne kierownicze stanowiska państwowe oraz w organach administracji samorządowej. Członkami komisji nie będą mogli być również członkowie partii i pracownicy biur parlamentarnych.

Kandydatów na członków komisji będą mogły zgłaszać natomiast m.in. Naczelna Rada Adwokacka, Krajowa Rada Sądownictwa, Naczelna Izba Lekarska czy Krajowa Izba Psychologów, a także organizacje pozarządowe, których zadania statutowe obejmowały działania związane z prawami dzieci, w szczególności działania związane z ochroną i przeciwdziałaniem przemocy, w tym przemocy seksualnej.

Jak wskazują autorzy dokumentu, projekt ustawy stanowi kolejny mechanizm walki państwa z istniejącym problemem przestępczości na tle seksualnym, ze szczególnym uwzględnieniem pokrzywdzonych, którzy nie ukończyli lat 15. „Właśnie ta grupa podmiotów wymaga szczególnej ochrony, gdyż̇ szkody wyrządzone dzieciom mają najczęściej charakter nieodwracalny, a ze skutkami doznanej traumy osoby te borykają̨ się̨ przez całe życie” – czytamy w dokumencie.

„W obowiązującym stanie prawnym jest brak środków umożliwiających dochodzenia swoich praw przez ofiary, które dopiero jako osoby dorosłe, po ukończeniu 30 lat, mają warunki i odwagę mówić o doznanych w dzieciństwie krzywdach. W takich przypadkach ściganie sprawców, z uwagi na upływ terminu przedawnienia karalności, jest niemożliwe. Zasady współżycia społecznego nakazują jednak otoczyć te osoby szczególną troską i przywrócić im godność” – czytamy w projekcie ustawy.

Pierwsze czytanie rządowego projektu ustawy zaplanowane jest na rozpoczynające się w środę 84. posiedzenie Sejmu.