Sekrety ikony Ukrzyżowania

Ikona nazywana przez Michaela Quenota oknem ku wieczności manifestuje i uobecnia przywoływaną przez siebie rzeczywistość. Zrozumienie jej przekazu teologicznego domaga się znajomości bogatej symboliki ikony. Także ikona Ukrzyżowania nie jest wyjątkiem.

Bóg tańczący na krzyżu

Krucyfiks z zamku Javier, rodzinnego zamku św. Franciszka Ksawerego, ukazuje uśmiechającego się Jezusa Chrystusa. Uśmiech ten dowodzi radości Boga Wcielonego z powodu dokonanego przez Niego Odkupienia. Ikony Ukrzyżowania prezentują natomiast taniec Odkupiciela na krzyżu jako malarski wyraz tej radości. Ciało Jezusa Chrystusa pozbawione jest wszelkich oznak cierpienia, gdyż ikonograf zamierzał przedstawić na ikonie Syna Bożego, a nie umęczonego cieślę z Nazaretu. Nie jest to zatem ciało udręczone, wycieńczone, obolałe, okrwawione i martwe lub w stanie agonii, z jakim mamy do czynienia na przykład w gotyckiej sztuce Zachodu. Nawet na krzyżu, o czym mówią nam ikony Ukrzyżowania, Zbawiciel zachowuje majestat Pantokratora. Krzyż jest Jego specyficznym tronem wyposażonym między innymi w ukośną poprzeczkę, której dolna część w popularnej interpretacji symbolizuje los Złego Łotra (potępienie), a górna – los Dobrego Łotra (zbawienie).

Świadkowie misterium

Poza Matką Bożą, apostołem Janem oraz trzema Mariami dostrzeżemy pod krzyżem i centuriona, inaczej setnika, pilnującego przebiegu egzekucji. Z pewnością zaskoczy nas widok jego głowy owiniętej białym płótnem. Biel tego „turbanu” symbolizuje duchową rzeczywistość, wskazując na uduchowione myślenie centuriona, gdyż w scenerii Golgoty potrafił we właściwy sposób odczytać dziejące się na jego oczach wydarzenia. Ujrzał bowiem, on – poganin i okupant – w Ukrzyżowanym Syna Bożego. Przy setniku widnieje apostoł Jan. Jego pochylona głowa i ręka spoczywająca na sercu świadczy o kontemplowaniu Ukrzyżowanego. Natomiast w postawie Maryi, a konkretnie w geście przyciśnięcia przez Nią ręki do policzka, ujawnia się zakłopotanie. Wynika ono z wielkiego poniżenia Boga Wcielonego. Jest to także moment przeniknięcia duszy Matki Bożej mieczem zapowiedzianym przez starca Symeona.

Życiodajna Krew

Klasyczna ikona Ukrzyżowania pozbawiona jest obecności aniołów zbierających Chrystusową krew. Krew ta spływa delikatną stróżką po pionowej belce krzyża na widoczną w szczycie Golgoty (w który krzyż jest wbity) czaszkę prarodzica, dlatego zrozumiałe jest, dlaczego Golgotę nazywano Miejscem Czaszki. Wierzono, że znajduje się tutaj grób Adama. Żydzi interpretowali miejsce wiecznego spoczynku prarodzica jako omfalos (dosłownie: „pępek”), czyli centrum świata. Spływając na czaszkę Adama, Chrystusowa krew przywraca mu życie, a w nim przywraca je całej ludzkości. Idea ponownego powoływania do życia obecna jest także na ikonie Zstąpienia do Otchłani, ale tutaj życie to przywrócone zostaje przez powrót pulsu u Adama dzięki Zbawicielowi, który przybył do Szeolu.

Zobacz także