Średniowieczne antyfony przygotowujące do Bożego Narodzenia

Wielkie Antyfony Adwentowe stanowią dla Kościoła ogromną pomoc w ostatecznym przygotowaniu do Bożego Narodzenia. Szkoda, że nigdy nie zostały specjalnie rozpowszechnione. 

Ostatni tydzień adwentu jest czasem bezpośredniego przygotowania do Bożego Narodzenia. Liturgia kieruje naszą uwagę na starotestamentowe zapowiedzi przyjścia Syna Bożego, czego wyrazem są właśnie tzw. Wielkie Antyfony Adwentowe, stanowiące cechę charakterystyczną bezpośredniego przygotowania do świąt. 

O ich istnieniu dowiedziałem się bardzo późno, śpiewając w zbieranej na czas adwentu scholi rorantystów u poznańskich dominikanów. Bardzo żałuję, że stało się to tak późno, bo bardzo pomagają mi one w dobrym przygotowaniu do Bożego Narodzenia. Tchną taką autentyczną chrześcijańską mistyką, którą można w ciszy i spokoju kontemplować. 

Historia Wielkich Antyfon sięga średniowiecza, kiedy to zostały włączone do klasztornych brewiarzy. Ich autorstwo przypisywane jest samemu św. Grzegorzowi Wielkiemu. Do reform liturgicznych Pawła VI (tych wprowadzających nowa Mszę) używane były praktycznie tylko w nieszporach – przed hymnem Magnificat lub jak np. dzisiaj we wspomnieniu dnia – później zostały wprowadzone również do Mszy świętej jako aklamacje przed Ewangelią. 

Wszystkie siedem antyfon wyobraża jakby siedem starotestamentowych imion Chrystusa, zaczerpniętych z głównie z Księgi Proroka Izajasza. Ich budowa jest podobna. Każda antyfona rozpoczyna się metaforycznym wezwaniem Zbawiciela i krótkim uwielbieniem Jego imienia przez przestawienie szerszej perspektywy w której funkcjonuje. W drugiej części następuje pełne mistycznej tęsknoty wołanie „veni”, czyli „przyjdź” i prośba o łaski dla wiernych powiązana z tytułem, którym wzywany jest Najwyższy. 

Czytane od ostatniego łacińskie tytuły, którymi określany jest Zbawiciel, kryją w sobie tzw. akrostych, czyli zdanie składające się z pierwszych liter: ERO CRAS, czyli Będę jutro. Nie wiemy, czy był to celowy zabieg autora, z pewnością jednak jest to przepiękna odpowiedź na tęskne oczekiwanie Ludu Bożego. 

Sapientia – Mądrość 

Adonai – Pan 

Radix Jesse – Korzeń Jessego 

Clavis Dawid – Klucz Dawida 

Oriens – Wschód 

Rex Gentium – Król Narodów 

Emmanuel – Bóg z nami 

17 grudnia – Mądrość 

O Mądrości, która wyszłaś z ust Najwyższego, Ty obejmujesz wszechświat od krańca do krańca i wszystkim rządzisz z mocą i słodyczą; przyjdź i naucz nas dróg roztropności. 

O Sapientia, quæ ex ore Altissimi prodiisti, attingens a fine usque ad finem, fortiter suaviterque disponens omnia: veni ad docendum nos viam prudentiæ. 

 

18 grudnia – Pan 

O Adonai, Wodzu Izraela, Tyś w krzaku gorejącym objawił się Mojżeszowi i na Synaju dałeś mu Prawo; przyjdź nas wyzwolić swym potężnym ramieniem. 

O Adonai, et dux domus Israel, qui Moysi in igne flammæ rubi apparuisti, et ei in Sina legem dedisti: veni ad redimendum nos in brachio extenso. 

 

19 grudnia – Korzeń Jessego 

O Korzeniu Jessego, który się wznosisz jako znak dla narodów, przed Tobą zamilkną królowie, a ludy modlić się będą do Ciebie; przyjdź nas wyzwolić, już dłużej nie zwlekaj. 

O Radix Iesse, qui stas in signum populorum, super quem continebunt reges os suum, quem gentes deprecabuntur: veni ad liberandum nos, iam noli tardare. 

 

20 grudnia – Klucz Dawida 

O Kluczu Dawida i Berło domu Izraela, Ty, który otwierasz, a nikt zamknąć nie zdoła, zamykasz, a nikt nie otworzy; przyjdź i wyprowadź z więzienia człowieka, pogrążonego w mroku i cieniu śmierci. 

O Clavis David, et sceptrum domus Israel, qui aperis, et nemo claudit, claudis, et nemo aperit: veni et educ vinctum de domo carceris, sedentem in tenebris et umbra mortis. 

 

21 grudnia – Wschód 

O Wschodzie, blasku Światła wiecznego i Słońce sprawiedliwości, przyjdź i oświeć siedzących w mroku i cieniu śmierci. 

O Oriens, splendor lucis æternæ, et sol iustitiæ: veni et illumina sedentes in tenebris et umbra mortis. 

 

22 grudnia – Król narodów 

O Królu narodów, przez nie upragniony; Kamieniu węgielny Kościoła, przyjdź i zbaw człowieka, którego utworzyłeś z prochu ziemi. 

O Rex gentium, et desideratus earum, lapisque angularis, qui facis utraque unum: veni et salva hominem, quem de limo formasti. 

 

23 grudnia – Bóg z nami 

O Emmanuelu, nasz Królu i Prawodawco, oczekiwany Zbawicielu narodów, przyjdź, aby nas zbawić, nasz Panie i Boże. 

O Emmanuel, Rex et legifer noster, exspectatio gentium et Salvator earum: veni ad salvandum nos, Domine Deus noster. 

 

Zobacz także