W jaki sposób archiwa watykańskie obalają czarną legendę Piusa XII?

Pewnego dnia dokumenty watykańskie staną się ogólnie dostępne, a wówczas, gdy minie już presja chwili, będzie jasne, że Stolica Apostolska wykazała się zarówno troskliwością, jak i ostrożnością. Przewidywał to podczas jednego z wojennych kryzysów dyplomatycznych kard. Giuseppe Maglione, watykański sekretarz stanu w latach 1939-44. Słowa te zamieścił belgijski historyk Johan Ickx w swej nowej książce „Pius XII i Żydzi”, zawierającej pierwsze wnioski z udostępnionych w marcu ubiegłego roku archiwów pontyfikatu Piusa XII.

Kard. Maglione wypowiedział te słowa w kontekście poważnego kryzysu dyplomatycznego, do którego doszło po wystosowaniu przez Stolicę Apostolską noty protestacyjnej do rządu w Berlinie. Sprzeciwiono się w niej prześladowaniu katolików na terenach okupowanych, a zwłaszcza w Polsce. Gdy Niemcy odmówili przyjęcia tego dokumentu, Pius XII nakazał nuncjuszowi w Berlinie powiadomić na piśmie władze nazistowskie, że notę uznaje się za doręczoną, a jej odrzucenie odbiera jako przejaw wrogości wobec Stolicy Apostolskiej. W języku dyplomatycznym jest to niemal równoznaczne z wypowiedzeniem wojny – zauważył J. Ickx.

>>> Jak papież Pius XII ochrzcił Święto Pracy

Głównym tematem jego książki nie jest jednak sprawa polska. W oryginale francuskim nosi ona tytuł „Le Bureau. Le Juifs de Pie XII” (Biuro. Żydzi Piusa XII). Owym biurem jest sekcja dyplomatyczna Sekretariatu Stanu, której papież zlecał interwencje w obronie zagrożonych Żydów. Archiwa watykańskie potwierdzają, że za pontyfikatu Piusa XII do Watykanu napłynęło 2800 listów z prośbą o pomoc. Watykan interweniował w sprawie ponad 4 tys. Żydów, ułatwiając im emigrację, załatwiając wizy czy prawo pobytu we Włoszech.

Trzeba pamiętać, że była to jedna z wielu form pomocy, której Kościół udzielał Żydom podczas II wojny światowej. Świadczy o tym choćby znany już od dawna fakt, że spośród niemal 10 tys. Żydów, którzy przeżyli wojnę w Rzymie, ponad 6 tys. ocalało dzięki pomocy Piusa XII i Watykanu.

>>> W Watykanie ujawniono nowe akta – Pius XII znał raport o okrucieństwach w czasach Holokaustu

W każdym razie, jak podkreśla Johan Ickx, odtajnione archiwa watykańskie zadają kłam czarnej legendzie Piusa XII, do której powstania przyczynił się głównie niemiecki dramaturg Rolf Hochhuth ze swoją sztuką „Namiestnik”. Belgijski historyk określa je mianem „arcydzieła tajnych służb sowieckich”.

Johan Ickx zgłębianiem watykańskich archiwów zajmuje się już od 30 lat. Od 10 lat jest szefem archiwów sekcji dyplomatycznej Sekretariatu Stanu.

Zobacz także