W tradycji żydowskiej nie ma powszechnego święta zmarłych 

„Jaakow żył w ziemi egipskiej siedemnaście lat. I lat życia Jaakowa było sto czterdzieści siedem.[…] Proszę, nie pochowaj mnie w Egipcie. Niech leżę z moimi przodkami. Wynieś mnie z Egiptu i pochowaj mnie w ich grobie” (Bereszit 47:28-31) 

Gdy tylko nasz Praojciec Jaakow umarł, zaraz po jego śmierci Egipcjanie zaczęli uciskać Żydów. Zmiana w stosunkach miedzy Żydami a Egipcjanami nastąpiła tak szybko, że Żydzi nie mieli nawet chwili czasu na zastanowienie się nad swoją sytuacją (Beer Basade). 

Po śmierci siedmiorga krewnych należy obchodzić żałobę. Są to: ojciec, matka, syn, córka, brat (również przyrodni), siostra (również przyrodnia), mąż oraz żona. Nie należy obchodzić żałoby po śmierci dziecka, które nie ukończyło trzydziestego dnia życia. Osobę, która jest zobowiązana do noszenia żałoby oraz do pogrzebania zmarłego, nazywa się onen. Onen powinien zaangażować się w zorganizowanie pogrzebu osobie zmarłej, dbając o załatwienie wszystkich niezbędnych formalności. Powinien okazać swój szacunek zmarłemu i uczynić wszystko, by zapobiec przeprowadzeniu sekcji zwłok. Nie należy, bez uzasadnionej przyczyny, odwlekać pogrzebu. Nie należy przekładać pogrzebu na inny dzień, chyba że czyni się tak, by oddać cześć zmarłemu, tzn. jeśli dodatkowy czas pozwoli przygotować bardziej uroczysty pogrzeb. Najlepiej jest zasięgnąć rady rabina lub chewra kadisza (bractwo pogrzebowe) w tej kwestii. Onen nie powinien przyłączyć się do posiłku z przyjaciółmi lub brać udziału w uroczystościach. Nie może on spożywać mięsa ani pić wina. Nie wolno również onenowi pozdrawiać innych ludzi. Zabrania się onenowi obcinać włosów, golić się, brać kąpiel bądź stosować kremy i balsamy do ciała. Nie może on również pracować. 

Człowiek, który odchodzi, odchodzi w samotności. Nie odchodzi ze srebrem, złotem, klejnotami czy perłami, odchodzi w towarzystwie nauk Tory i dobrych uczynków, jak zostało powiedziane: „Gdy będziesz chodził, będzie cię prowadzić, gdy będziesz się kładł, będzie cię strzec, a gdy się będziesz budził, ona będzie mówić w twojej obronie” (Przysłowia 6:2) – na tym świecie: gdy będziesz się kładł, będzie cię strzec – w grobie: a gdy się będziesz budził, ona będzie mówić w twojej obronie – w Przyszłym Świecie (Awot 6:9). 

Nie należy przekraczać dozwolonych form wyrażania smutku podczas pogrzebu ani w okresie żałoby. Nie należy ranić sobie skóry ani twarzy czy też wyrywać włosów, okazując w ten sposób swój smutek. W czasie pogrzebu należy zachowywać się stosownie do powagi uroczystości. Należy rozmyślać o nietrwałości ludzkiego życia oraz o tym, iż po śmierci każdy człowiek będzie musiał zdać rachunek za swoich uczynków przed Sądem Niebieskim. Nauki Tory, które się studiowało oraz micwot, których przestrzegało się w ciągu życia, są jedynym naszym dobytkiem, który zostaje przy nas po naszej śmierci. Są to jedyne rzeczy, za które zostaniemy wynagrodzeni. I niech żywi wezmą to sobie do serca. Osoby, które są zobowiązane do noszenia żałoby po śmierci krewnego, powinny naderwać swoje ubrania. Micwą jest wychwalanie osoby, która odeszła, zanim zostanie pochowana. Osoba, która wygłasza mowę pochwalną, powinna czynić to, okazując głęboki smutek i żal po stracie bliskiego. W mowie swojej wspomina cechy charakteru zmarłego oraz jego dobre uczynki. 

Należy przestrzegać halach dotyczących żałoby od momentu przykrycia ziemią grobu. Sziwa to tygodniowy okres żałoby. Żałobnik nie powinien opuszczać swojego domu w trakcie sziwy. Żałobnik nie powinien siadać na zwyczajnym krześle czy ławce. Może usiąść jedynie nisko, blisko podłogi. Zabrania się żałobnikowi noszenia skórzanych butów lub sandałów. Zabrania się żałobnikowi pozdrawiać innych ludzi oraz pytać o ich zdrowie, również inni ludzie nie powinni pozdrawiać osoby, która opłakuje śmierć bliskiego krewnego. Zabrania się żałobnikowi odbywać stosunków małżeńskich. Należy zasłonić lustra oraz wszelkie obrazy na ścianach domu żałobnika. Przez całą sziwę należy palić świecę w intencji duszy osoby, która odeszła. Świecę należy palić w pokoju, w którym zmarł krewny.  

W tradycji żydowskiej nie istnieje powszechne święto zmarłych. Wszyscy Żydzi odwiedzają groby najbliższych w rocznicę śmierci bliskich. Zgodnie z przyjętym zwyczajem na grobie należy zapalić świecę jako symbol pamięci oraz pozostawić kamień (przyniesiony specjalnie spoza terenu cmentarza), który symbolizować ma wieczność – jak wieczna jest dusza. 

*** 

Pan Szymon Zadumiński jest podrabinem Gminy Żydowskiej w Poznaniu. 

Zobacz także