„Wspólne słowo” luteran i katolików [DOKUMENT]

Sekretarz generalna Światowej Federacji Luterańskiej (ŚFL), ks. dr Anne Burghardt, oraz kardynał Kurt Koch, prefekt Dykasterii ds. Jedności Chrześcijan przedstawili „Wspólne słowo” na Trzynastym Zgromadzeniu Ogólnym Światowej Federacji Luterańskiej, które kończy się 19 września w Krakowie.

Poniżej publikujemy pełne brzmienie dokumentu opublikowanego pierwotnie w oficjalnych językach ŚFL (angielskim, niemieckim, hiszpańskim i francuskim).

WSPÓLNE SŁOWO

Światowej Federacji Luterańskiej oraz Dykasterii ds. Popierania Jedności Chrześcijan, Watykan, zaprezentowane przez sekretarz generalną ks. dr Annę Burghardt oraz kardynała Kurta Kocha 19 września 2023 podczas 13. Zgromadzenia Ogólnego ŚFL w Krakowie.

ROZDZIAŁ 1

Pośród świata, który cierpi z powodu wojny i przemocy w wielu formach, pośród polaryzacji dzielących ludzką rodzinę, wzmacniamy nasze zobowiązane wobec jedności Kościoła. Ekumeniczny jest świadectwem Bożego Ducha, który chce pojednać ludzkość i całe stworzenie. Dziś, podczas tej uroczystości, wspominamy „jeden chrzest na odpuszczenie grzechów” (Nicejsko-Konstantynopolitańskie Wyznanie Wiary). Z wdzięcznością przywołujemy sakramentalny fundament naszej jedności i odnawiamy naszą wiarę w Trójjedynego Boga.

Starochrześcijańskie wyznanie z Nicei, którego 1700. rocznicę będziemy świętować w 2025 roku, tworzy ekumeniczną więź, której źródłem jest Chrystus. Już w 1965 roku, przed zakończeniem Soboru Watykańskiego II, katolicy i luteranie w USA mogli wspólnie zaświadczyć: „Wyznanie, że nasz Pan Jezus Chrystus jest Synem Bożym, Bogiem z Boga, zapewnia nas wciąż, że jesteśmy prawdziwie zbawieni, gdyż tylko On, który jest Bogiem, może nas zbawić” (Status Wyznania Nicejskiego jako Dogmatu Kościoła, Oświadczenie Podsumowujące, Baltimore, 7 lipca 1965).

ROZDZIAŁ 2

Bóg usprawiedliwia nas w Chrzcie. We Wspólnej deklaracji w sprawie nauki o Usprawiedliwieniu (WDU) luteranie i katolicy wyznają wspólnie: „Tylko z łaski i w wierze w zbawcze działanie Chrystusa, a nie na podstawie naszych zasług zostajemy przyjęci przez Boga i otrzymujemy Ducha Świętego, który odnawia nasze serca, uzdalnia nas i wzywa do dobrych uczynków.” (15). Katolicy i luteranie cieszą się wspólnie z osiągniętego porozumienia nt. usprawiedliwienia. Wyzwoleni przez Bożą łaskę i przebaczenie, jesteśmy złączeni przez chrzest i wiarę. Jesteśmy jednak świadomi „historii naszego podziału, której nie możemy odwrócić, [ale] która może jednak stać się częścią naszej historii pojednania.” (por. Wstęp do włoskiego tłumaczenia, 3 stycznia 2021).

Egzystencjalne postrzeganie istniejącej już jedności między luteranami a katolikami, mimo pozostających różnic, pobudza tęsknotę za pełną, widzialną jednością. Międzynarodowy dialog katolicko-luterański wniósł swój wkład do historii pojednania szczególnie poprzez Wspólną deklarację w sprawie nauki o usprawiedliwieniu. „Jak człowiek osiąga zbawienie?” – to kluczowe pytanie, które w XVI wieku doprowadziło do podziału zachodniego chrześcijaństwa, odnalazło w 1999 roku wspólną odpowiedź: „Usprawiedliwienie jest odpuszczeniem grzechów (Rz 3,23–25; Dz 13,39; Łk 18,14), wyzwoleniem z dominującej mocy grzechu i śmierci (Rz 5,12–21) i od przekleństwa zakonu (Ga 3,10–14). Jest ono przyjęciem do społeczności z Bogiem, już teraz, lecz w sposób doskonały dopiero w przyszłym Królestwie Bożym (Rz 5,1n.). Jednoczy z Chrystusem, z Jego śmiercią i zmartwychwstaniem (Rz 6,5). Dokonuje się przez przyjęcie Ducha Świętego w chrzcie jako włączeniu do jednego ciała (Rz 8,1n.9n.; 1 Kor 12,12n.). Wszystko to pochodzi wyłącznie od Boga ze względu na Chrystusa z łaski przez wiarę w Ewangelię o Synu Bożym (Rz 1,1–3).” (WDU 11).

Luteranie i katolicy uznają usprawiedliwienie za rzeczywistością sakramentalną, która jest przyjmowana w Chrzcie. Usprawiedliwienie jako sakramentalna rzeczywistość jest pewnością Bożej obietnicy i nadzieją na nieustanne Boże działanie „połączenia wszystkiego w Chrystusie, tego, co jest w niebie i tego, co jest na ziemi” (Ef 1,10). Podkreślamy, że Ewangelia i Kościół są ze sobą powiązane. „Z jednej strony Kościół żyje z Ewangelii, z drugiej Ewangelia rozbrzmiewa w Kościele i wzywa do wspólnoty Kościoła” (Kościół i usprawiedliwienie, 170).

ROZDZIAŁ 3

Wspólna deklaracja na temat nauki o usprawiedliwieniu stwierdza, że „istnieją jeszcze kwestie różnej rangi, które wymagają dalszego wyjaśnienia” (43). Odmienne koncepcje teologiczne doprowadziły do nieporozumień oraz konfliktów i ostatecznie do podziału w XVI wieku. Ekskomunika Marcina Lutra stanowi dziś dla niektórych poważną przeszkodę. Zachowuje ona swoje miejsce w konfesyjnej pamięci, nawet jeśli wraz ze śmiercią reformatora ekskomunika straciła bezpośrednie działanie, a luteranie nie są dla katolików ani obcymi ani wrogami, lecz siostrami i braćmi, z którymi katolicy czują się związani poprzez chrzest i poprzez „wiele elementów czy dóbr, dzięki którym razem wziętych sam Kościół się buduje i ożywia.” (Unitatis redintegratio, 3). Podobnie i fakt, że Marcin Luter i luterańskie księgi wyznaniowe nazywają papiestwo „antychrystem”, stanowi zgorszenie, nawet jeśli Światowa Federacja Luterańska nie podziela dziś tego poglądu. Za tymi dwoma przykładami kryje się ostatecznie pytanie o posługę Piotrową oraz o misterium Kościoła, jego jedność oraz jego jedyność. Stąd też musimy zwrócić na to szczególną uwagę, kontynuując dialog luterańsko-katolicki.

Wciąż boleśnie odczuwamy, że przeszłość z czasów konfesyjnej konfrontacji może pośrednio lub bezpośrednio wpływać na naszą teraźniejszą ekumeniczną wspólnotowość. Mimo tego ani ekskomunika Lutra ani luterańskie wypowiedzi, dotyczące antychrysta, nie powstrzymały wspólnych spotkań, nawet w XVI wieku – tutaj należy zwrócić szczególną uwagę na Wyznanie augsburskie z 1530 r. Zróżnicowany konsensus umożliwia dziś luteranom i katolikom odczuwanie zgodności w obszarach, w których nasi przodkowie dostrzegali jedynie nieprzejednane przeciwieństwa. Jesteśmy w stanie uznać, że droga do pełnej wspólnoty stanowi coś o wiele większego niż nieprzewidziane okoliczności danej epoki.

ROZDZIAŁ 4

Droga od konfliktu do wspólnoty doprowadziła do podpisania Wspólnej deklaracji w sprawę nauki o usprawiedliwieniu (Augsburg, 1999) oraz wspólnego upamiętnienia Reformacji (Lund, 2016). Przy kontynuowaniu tej drogi mamy przed sobą perspektywę 500-lecia Wyznania augsburskiego (CA) w 2030 roku. Jubileusz ten może nas zachęcić do ponownego odkrycia tego wyznania w jego pierwotnym zamierzeniu „Wyraźnym zamiarem Wyznania augsburskiego jest składanie świadectwa o wierze jednego, świętego, powszechnego i apostolskiego Kościoła” (Wszyscy pod jednym Chrystusem, 10).

W czasie powstawania CA jedność kościelna była wprawdzie zagrożona, ale kościelny podział nie był jeszcze ostatecznie dokonany. Jako „przedkonfesyjne” świadectwo jedności Kościoła Wyznane augsburskie ma nie tylko historyczne znaczenie, ale raczej kryje w sobie potencjał ekumeniczny o trwałym znaczeniu. Jego podstawową intencją było „zachowanie jedności kościelnej” oraz składanie świadectwa „o prawdzie Ewangelii w jego czasach” (Wszyscy pod jednym Chrystusem, 27). Wspólna refleksja mogłaby doprowadzić do kolejnego kamienia milowego na drodze od konfliktu do wspólnoty, który byłby porównywalny ze Wspólną deklaracją w sprawie nauki o usprawiedliwieniu.

Papież Franciszek wyraźnie zachęcił do takiej „wspólnej refleksji”, gdy 25 czerwca 2021 roku, w Pamiątkę Wyznania augsburskiego, przyjął w Rzymie delegację Światowej Federacji Luterańskiej. W swoim przemówieniu do delegacji nazwał ekumenizm „drogą łaski”: Ekumenizm „nie opiera się na ludzkim pośrednictwie i porozumieniach, ale na łasce Boga, która oczyszcza pamięć i ludzkie serca, pokonuje upór i ukierunkowuje nas na nową wspólnotę (…) w tym sensie chciałbym was wszystkich, którzy angażujecie się w dialog katolicko-luterański, zachęcić, abyście z ufnością i nieustanną modlitwą wytrwali we wspólnej pracy charytatywnej oraz w namiętnym poszukiwaniu większej jedności między poszczególnymi członkami Ciała Chrystusa.”

Poprzez wspólne, ponowne odkrywanie mocy Ewangelii Jezusa Chrystusa dla naszych czasów, katolicy i luteranie wspólnie przypominają piąty Ekumeniczny Imperatyw, aby „składać świadectwo o miłosierdziu Bożym w zwiastowaniu oraz służbie światu.” (Od konfliktu do komunii, 243).

Zobacz także