Justyna Sprutta: święty o „diabelskim” charakterze

Święty Hieronim to nietuzinkowa postać, łącząca w sobie nimb z krewkością. Kościół wspomina go 30 września. 

Urodził się około 345 (lub 347) roku w Strydonie w Istrii, na pograniczu Dalmacji (prawdopodobnie obecna Chorwacja), w zamożnej, chrześcijańskiej rodzinie. W Wiecznym Mieście uczył się łaciny i retoryki, między innymi u Donata. Ochrzczony w Rzymie przez papieża Liberiusza (między 358 a 364 rokiem lub około 366 roku), udał się następnie do Trewiru, gdzie, wychodząc naprzeciw życzeniu rodziców, zamierzał zająć się karierą urzędniczą. Wkrótce porzucił ten zamiar i zaczął studiować teologię.  

>>> Chowajcie córki, Hieronim idzie

Pierwsze zadania 

Po powrocie do Włoch został mnichem. Przyłączył się w Akwilei do chrześcijan skupionych wokół biskupa Waleriana, ale około 373 r. opuścił Półwysep Apeniński. Dotarł do Jerozolimy, gdzie oddał się pracy naukowej i ascezie. Po ciężkiej chorobie, na którą zapadł podczas podróży w Antiochii, zaczął uczyć się intensywnie języka greckiego i hebrajskiego, a na leżącej na południe od Aleppo Pustyni Chalcydyckiej poświęcił się studiom nad Pismem Świętym. W 377 r. w Antiochii przyjął święcenia kapłańskie, a między 379 i 382 rokiem przebywał w Konstantynopolu. Wówczas patriarchą tego miasta był jeden z ojców Kościoła – święty Grzegorz z Nazjanzu. Po powrocie do Rzymu święty Hieronim był w latach 382-384 sekretarzem i doradcą papieża Damazego I, dlatego w ikonografii wyobrażany jest ze swoim popularnym atrybutem, kardynalskim kapeluszem, jako aluzją do pełnionej przez niego funkcji papieskiego sekretarza i do wielkiego szacunku, jakim darzył go wspomniany papież.  

Hieronim i lew 

Święty Hieronim zasłynął też ze swej kobiecej „asysty”. Mieszkając w usytuowanym na Awentynie pałacu jednej ze swoich uczennic – Marcelli – skupił wokół siebie tutejszą elitę religijną i intelektualną. Poza Marcellą współtworzyły ją także inne arystokratki, m.in. Paula i jej córka Eustochia, Asella i Lea. Owe damy pragnęły osiągnąć świętość i pogłębić znajomość Biblii, stąd mając na względzie drugi cel, nauczyły się greki i języka hebrajskiego. W 384 r., po śmierci papieża Damazego I, święty Hieronim opuścił Wieczne Miasto, by jako pielgrzym udać się do Ziemi Świętej i Egiptu oraz odwiedzić klasztory w Nitrii. W 386 r. zamieszkał w Betlejem, gdzie wykładał, występował w obronie ortodoksyjnej wiary chrześcijańskiej, działał charytatywnie i opiekował się czterema klasztorami. Tam właśnie, dzięki hojności wspomnianej Pauli, wzniesione zostały dwa klasztory oraz – z myślą o pielgrzymujących do Ziemi Świętej – hospicjum. Święty Hieronim umarł 30 września 419 lub 420 roku w celi znajdującej się w pobliżu Groty Narodzenia. Legenda i sztuka przedstawiają go często z lwem, z którym miał zaprzyjaźnić się, przebywając na pustyni. Od momentu wyjęcia wielkiemu kotu ciernia z łapy wdzięczne zwierzę nigdy go nie opuściło. 

>>> 10 cytatów św. Hieronima, które pomogą Ci bardziej docenić Pismo Święte

Dzieło życia – Wulgata 

Święty Hieronim zasłynął w szczególności jako tłumacz. Przełożył na łacinę między innymi wybrane homilie Orygenesa z Aleksandrii i „Historię kościelną” Euzebiusza z Cezarei. Napisał również komentarze do Pisma Świętego, przekonany, że powinny one zaowocować rozmaitymi opiniami, „tak aby bystry czytelnik, po przeczytaniu różnych wyjaśnień i zapoznaniu się z różnorodnymi opiniami – które można przyjąć bądź odrzucić – ocenił, która jest najbardziej wiarygodna i niczym wprawny bankier odrzucił fałszywy pieniądz”. Napisał także żywoty ponad stu autorów chrześcijańskich i mnichów oraz przełożył dzieła greckie. Po zwołanym w 382 r. synodzie w Rzymie, w którym zresztą wziął udział, zajął się na polecenie papieża Damazego I poprawianiem wcześniejszego przekładu Nowego Testamentu i Księgi Psalmów. Bazując na oryginałach hebrajskich i greckich (Septuaginta) oraz mając dostęp do poprzednich wersji łacińskich, przełożył cztery Ewangelie, Psałterz i fragmentarycznie Stary Testament na łacinę. Jest to tak zwana Wulgata. Sobór Trydencki (lata 1545-1563) uznał ten przekład za „oficjalny” tekst Kościoła łacińskiego. Tak święty Hieronim pisał o konieczności sięgnięcia do oryginalnych tekstów przy przekładzie Pisma Świętego: „Kiedy dochodzi do dyskusji między łacinnikami na temat Nowego Testamentu w związku z rozbieżną interpretacją rękopisów, odwołujemy się do oryginału, to jest do tekstu w języku greckim, w którym spisano Nowe Przymierze. Tak samo w przypadku Starego Testamentu, kiedy występują rozbieżności między tekstami greckimi i łacińskimi, odwołujemy się do tekstu oryginalnego, w języku hebrajskim; w ten sposób to wszystko, co wypływa ze źródła, znaleźć możemy w strumieniach”. Warto też wziąć sobie do serca następującą myśl świętego Hieronima: „Nieznajomość Pisma Świętego to nieznajomość Chrystusa”.  

Skomplikowany charakter 

Święty Hieronim odznaczał się nie tylko encyklopedyczną wiedzą, umiłowaniem ascezy i Pisma Świętego, czcią do Matki Bożej, wielkim przywiązaniem do Kościoła i obroną jego poprawnej nauki czy pracowitością. Cechował go też wybuchowy charakter i uszczypliwy język. Hagiografia ukazuje go jako porywczego egocentryka i ironicznego mówcę, który wobec innych był agresywny, gwałtowny, surowy, szyderczy i obrażający. Ponadto często uchybiał sprawiedliwości i miłości względem wrogów i przyjaciół. Był niezwykle wrażliwy na pochwałę, czuły na naganę, zazdrosny i mściwy. Doszło nawet do tego, że w Rzymie wdawał się w ostre, satyryczne polemiki z duchowieństwem, a nawet miał ochotę przejąć po śmierci Damazego I tron papieski. W Betlejem natomiast, dzięki swemu niewyparzonemu językowi, omalże nie ściągnął na siebie ekskomuniki. Dlatego zrozumiałe jest, dlaczego oddał się surowej pokucie, gdyż miał ku temu wyraźny powód. Niemniej, święty Hieronim stał się dobitnym przykładem wcielenia w życie poglądu, że i najgorszy łotr może osiągnąć chrześcijańską doskonałość. Po swoim nawróceniu stwierdził: „Jedyną doskonałością ludzką jest świadomość własnej niedoskonałości”. Relikwie świętego Hieronima można uczcić w rzymskiej bazylice Santa Maria Maggiore.  

Zobacz także