Kapliczki przydrożne, zapomniana piękna tradycja 

Kapliczki przydrożne na stałe wpisały się w polski krajobraz. Ale można je spotkać także w innych krajach europejskich i w Ameryce Łacińskiej. Zwłaszcza tam, gdzie są duże skupiska katolików. 

Niektóre z nich znajdują się przy drodze, inne przed domem lub na drzewie. W najprostszej formie jest to drewniana skrzynka z obrazem lub figurką Jezusa, Matki Bożej albo jakiegoś świętego. Niektóre umieszczone są na prostym, drewnianym słupie, ale czasami są bogato zdobione, murowane i przypominają bardziej małą kaplicę. 

Skąd pochodzi nazwa kapliczka? 

Odpowiedź na pytanie, dlaczego zaczęto budować kapliczki ma kilka wątków.  

Po pierwsze, niektórzy przypuszczają, że mogą mieć pochodzenie grecko-rzymskie. Kapliczki występują w greckiej powieści Longosa. Poświęcone były Dionizosowi i Panowi. Kapliczki takie znajdowały się przy niemal każdych większych skrzyżowaniach, w domach czy w sypialni. W środku umieszczano obrazek geniusza i Lary oraz cenne przedmioty. 

Inni badacze utrzymują, że nazwa „kapliczka” wywodzi się od łacińskiego wyrazu cappa, czyli płaszcz. Hipoteza ta nawiązuje do pomieszczenia, w którym przechowywany był płaszcz św. Marcina z Tours. Ten niewielki budynek nazywany był właśnie kaplicą. 

Św. Ambroży, biskup Mediolanu z II poł. IV wieku, pisał o kapliczkach jako o miejscach kultu. Formalną zgodę na odprawianie nabożeństw przy kapliczkach zatwierdził synod w Agde w początkach VI wieku. 

>>>Matka Boża „Dziergająca”. Niesamowicie urocza kapliczka

Ochrzczony pogański zwyczaj? 

Niektórzy polscy badacze zwracają także uwagę na zwyczaj stawiania kapliczek słupowych (umieszczonych na drewnianych lub murowanych wysokich słupach) jest niezwykle podobny do pogańskich słupów kultowych.  

O takich pogańskich kapliczkach w IX w. pisał Nestor: „Jeśli kto umierał, to czynili nad nim tryznę, a potem czynili stos wielki i wkładali na ten stos umarłego i spalali, a potem, zebrawszy kości, wkładali je w małe naczynie i stawiali na słupie przy drogach, jak czynią Wiatycze i dziś”. Podobne zwyczaje były znane także wśród plemion ruskich. 

Pogański wpływ na rozumienie znaczenia kapliczek może być istotny, ponieważ w pierwszych wiekach chrześcijaństwa kapliczki uważano za siedziby demonów. 

>>>„Nasz Pan na strychu”. Ukryty kościół w Amsterdamie

>>> Domek, w którym mieszkała Maryja

Święte kapliczki 

Dopiero w późniejszym okresie kapliczki nabrały charakteru „świętego”. Do tego stopnia, że nawet drzewo, na którym zawieszono kapliczkę uważano za poświęcone. Krążyły opowieści o nieszczęściach, jakie spotykały ludzi, kiedy chcieli potem ściąć takie drzewo. W związku z tym drzewa te najczęściej dożywały sędziego wieku. Niektórzy przypuszczają, że na wielu istniejących dzisiaj pomnikach przyrody kiedyś zawieszona była kapliczka. 

Kapliczki ustawiano na skrzyżowaniach dróg, w miejscach objawień  lub ważnych dla społeczności lokalnej wydarzeń, a także w miejscach po zniszczonych świątyniach. Tradycja budowania kapliczek jest nadal żywa. 

Zobacz także