Kardiolog: mamy coraz więcej dzieci i młodzieży z zaburzeniami rytmu serca

Liczba dzieci i młodzieży z zaburzeniami rytmu serca rośnie w Polsce, m.in. dzięki lepszej diagnostyce. Jednak lepsza diagnostyka nie idzie w parze z poprawą warunków opieki nad młodymi pacjentami – uważa kardiolog dziecięca prof. Katarzyna Bieganowska.

„Wiemy, że dzieci i młodzieży z zaburzeniami rytmu serca jest coraz więcej – zarówno w Polsce, jak i na świecie. W Polsce, niestety, nie mamy dobrych rejestrów, które pozwoliłyby rzetelnie epidemiologicznie oszacować tę grupę, ale możemy opierać się na danych europejskich, z których wynika, że rocznie wśród dzieci i młodzieży rozpoznaje się około pięciu tysięcy nowych pacjentów z arytmią” – powiedziała prof. Katarzyna Bieganowska, kierownik Pracowni Elektrofizjologii Klinicznej w Instytucie „Pomnik-Centrum Zdrowia Dziecka” w Warszawie, cytowana w komunikacie prasowym. Dodała, że są to dane szacunkowe.

Pierwotna przyczyna wystąpienia arytmii u dziecka nie zawsze jest znana. Zaburzenia rytmu serca mogą występować u dzieci z całkowicie prawidłową anatomią i funkcją serca, zaznaczyła specjalistka. Często towarzyszą różnym schorzeniom serca, takim jak wrodzone wady serca czy uwarunkowane genetycznie kardiomiopatie oraz kanałopatie. Leczenie tych pacjentów jest trudne, gdyż wyzwaniem są nie tylko zaburzenia rytmu, ale również patologia serca.

>>> Prof. Stefan Grajek (kardiolog): wiara i nadzieja to często najcenniejsza rzecz, jaką mają chorzy [ROZMOWA] 

Arytmie pojawiają się również u dzieci w przebiegu zapalenia mięśnia sercowego, niekiedy chorób infekcyjnych, w guzach serca. Czasami także w chorobach spoza układu krążenia, jak na przykład w chorobach nerwowo-mięśniowych – wskazała prof. Bieganowska.

Wśród przyczyn tego, że coraz więcej dzieci i młodzieży ma zdiagnozowaną arytmię specjalistka wymieniła: coraz lepszą wykrywalność zaburzeń rytmu serca, jak również to, że coraz lepiej leczymy małych pacjentów z wadami serca.

„Dziś już w okresie życia płodowego dzieci mają zdecydowanie częściej niż przed laty wykonywane badania ultrasonograficzne i echokardiograficzne, w czasie których stwierdza się niemiarowy rytm serca płodu. Niektóre płody wymagają leczenia już w tym okresie – leki antyarytmiczne podaje się matce” – zaznaczyła kardiolog.

Dodała, że coraz lepszy jest także dostęp do metod diagnostycznych. U wielu pacjentów zaburzenia rytmu są wykrywane w czasie wizyty dziecka u lekarzy rodzinnych.

„W populacji pediatrycznej dużą grupę stanowią dzieci, u których stwierdza się pojedyncze pobudzenia dodatkowe, częściej nadkomorowe niż komorowe, które nie powodują istotnych objawów, a rozpoznawane są w czasie wizyty przed szczepieniem, badania bilansowego czy przed kwalifikacją do uprawiania sportu” – tłumaczyła prof. Bieganowska. Zaznaczyła, że informacja o zaburzeniach rytmu serca jest zaskoczeniem, tym bardziej, że większość dzieci nie czuje tego typu arytmii.

Z kolei najczęstszą objawową arytmią u dzieci są napady częstoskurczu – gdy prawidłowy rytm serca gwałtownie przyspiesza. „U dzieci częstotliwość rytmu w czasie częstoskurczu jest znacznie wyższa niż u dorosłych. Niemowlę czy noworodek z częstoskurczem zwykle ma rytm serca powyżej 250 uderzeń na minutę, niejednokrotnie przekracza 300 uderzeń na minutę. Takie rytmy u dorosłych zdarzają się sporadycznie” – wyjaśniła specjalistka.

Zaznaczyła, że w tym przypadku należy jak najszybciej unormować rytm serca. Zarówno bardzo szybkie, jak i bardzo wolne rytmy serca mogą bowiem doprowadzić do utraty przytomności, nagłego zatrzymania krążenia a nawet zgonu dziecka.

>>> Kardiolog w Afryce [MISYJNE DROGI]

„W każdym przypadku konieczna jest diagnostyka kardiologiczna w oparciu o dane z wywiadów (również rodzinnych), szczegółowe badanie przedmiotowe i najczęściej nieinwazyjne badania diagnostyczne. Na ich podstawie podejmuje się decyzję o dalszym postępowaniu. Często wystarczająca jest obserwacja z okresowo powtarzanymi badaniami” – tłumaczyła kardiolog.

Szybkie, niebezpieczne rytmy, wymagające pilnej interwencji, najczęściej przerywa się podając pacjentowi dożylnie leki antyarytmiczne. Niekiedy niezbędne jest pilne wykonanie kardiowersji elektrycznej lub defibrylacji. U noworodków, niemowląt i dzieci do piątego roku życia leczenie zwykle zaczyna się od farmakoterapii. Niekiedy niezbędne jest podawanie jednocześnie dwóch, a nawet trzech leków antyarytmicznych.

„U dzieci starszych z nawracającymi napadami częstoskurczu najskuteczniejszą metodą leczenia jest obecnie ablacja prądem o częstotliwości radiowej lub krioablacja. Takie leczenie jest dostępne w trzech ośrodkach pediatrycznych: w Warszawskim Uniwersytecie Medycznym, w Klinice Kardiologii Instytutu „Pomnik-Centrum Zdrowia Dziecka” i Uniwersytecie Medycznym w Poznaniu oraz kilku ośrodkach (Gdańsk, Łódź, Kraków, Rzeszów, Zabrze), które zwykle zajmują się pacjentami dorosłymi, ale również wykonują ablacje u dzieci” – tłumaczyła prof. Bieganowska.

U pacjentów z bardzo wolnym rytmem serca (bradykardią) niezbędne może być wszczepienie układu stymulującego serce. Wskazania do takiej metody leczenia w każdym przypadku rozpatruje się indywidualnie. Z kolei u pacjentów po zatrzymaniu krążenia, spowodowanym groźnymi dla życia komorowymi zaburzeniami rytmu serca, implantuje się w profilaktyce wtórnej, tak jak u dorosłych, kardiowertery-defibrylatory. Takie leczenie bywa konieczne także w profilaktyce pierwotnej.

Kardiolog podkreśliła, że u najmłodszych pacjentów powinno się stosować takie techniki implantacji i takie urządzenia, które pozwolą jak najdłużej utrzymać kolejne układy stymulujące, żeby możliwie najrzadziej wymieniać elektrody i wyczerpane stymulatory.

„Równie ważne jest prawidłowe zaprogramowanie urządzenia i jego systematyczna kontrola – tak, aby implantowane urządzenia służyły pacjentom jak najdłużej. Do tego potrzeba doświadczonego i odpowiednio wyszkolonego zespołu, zwłaszcza elektrofizjologów pediatrycznych” – zaznaczyła prof. Bieganowska. Dodała, że wszelkie zabiegi elektroterapii czy ablacje w najmłodszej grupie pacjentów są „niesłychanie trudnym wyzwaniem”. Jest to praca dla najlepszych i najbardziej doświadczonych specjalistów.

>>> Tanzania: rusza nowa akcja „Kardiolog w Afryce”

Kardiolog zwróciła uwagę, że specjalistów zajmujących się diagnostyką i terapią zaburzeń rytmu serca u dzieci jest niewielu. „To dziś w Polsce zaledwie kilkanaście osób, a tych, którzy samodzielnie wykonują u dzieci zabiegi elektroterapii, zwłaszcza ablacje, jest jeszcze mniej” – powiedziała. Dlatego – w jej ocenie – zwiększenie liczby lekarzy zajmujących się zaburzeniami rytmu serca u dzieci jest palącą potrzebą.

„Trzeba położyć większy nacisk na szkolenie młodych osób, które chciałyby poświęcić się tej dziedzinie kardiologii dziecięcej. (…) Możliwość zaoferowania elektrofizjologom pediatrycznym stypendiów pozwoliłaby na wielomiesięczne szkolenie w najlepszych światowych ośrodkach” – przekonywała.

Dodatkowo, dla pacjentów z wszczepionymi urządzeniami, przede wszystkim z kardiowerterami-defibrylatorami, bardzo ważny jest dostęp do telemonitoringu. „System jest powoli wdrażany, wymaga jednak dodatkowego wyszkolonego zespołu, odbierającego i analizującego transmitowane dane oraz zwykle przeorganizowania i doposażenia pracowni” – powiedziała kardiolog.

Jak podsumowała prof. Bieganowska, poprawa opieki nad dziećmi z zaburzeniami rytmu serca wymaga zaangażowania również ze strony decydentów.

Zobacz także