Lima: zmarł o. Gustavo Gutiérrez OP

We wtorek 22 października w wieku 96 lat zmarł w Limie peruwiański teolog o. Gustavo Gutiérrez OP, jeden z głównych twórców teologii wyzwolenia. Autor m.in. dzieła „Teologia wyzwolenia. Historia, polityka i zbawienie” (1971).

Gustavo Gutiérrez urodził się 8 czerwca 1928 r. w ubogiej rodzinie w Limie, ale jego osobiste życie po ukończeniu szkoły rozpoczęło się w Europie: studiował medycynę, sztukę, filozofię, psychologię w Lyonie, Louvain, Rzymie i Paryżu, a następnie także teologię, ponieważ stopniowo dojrzewało w nim powołanie kapłańskie. Po przyjęciu święceń kapłańskich w 1959 r. i po studiach teologicznych w Belgii i Francji podjął posługę duszpasterską w ubogich dzielnicach stolicy Peru . Jednocześnie wykładał na tamtejszym Papieskim Uniwersytecie Katolickim.

>>> Teologia wyzwolenia, herezja czy nadzieja? [KOMENTARZ]

W lipcu 1968 w Chimbote wygłosił wykład „Ku teologii wyzwolenia”, a kilka tygodni później został doradcą teologicznym na II zgromadzeniu ogólnym Latynoamerykańskiej Konferencji Biskupiej (CELAM) w kolubmijskim Medellinie, które wskazało kierunki recepcji Soboru Watykańskiego II w Ameryce Łacińskiej. W 1975 r. w Limie założył ośrodek refleksji teologicznej Instytut im. Bartłomieja de Las Casas, którego pracami kierował. Wykładał na uniwersytetach w wielu krajach, m.in. w USA i we Włoszech. Jednakże doktorat z teologii uzyskał dopiero w 1985 r. w Instytucie Katolickim w Lyonie na podstawie całości swego dorobku naukowego. W 1992 r. wstąpił do zakonu dominikanów. Przez kilka lat mieszkał we Francji.

Pomimo wielu profesur gościnnych i ponad 20 doktoratów honoris causa na całym świecie Gutiérrez zawsze wracał do swojego rodzinnego miasta, mieszkał w jego ubogich dzielnicach, które odpowiadały jego skromnemu stylowi życia i gdzie czuł się jak w domu. Jego praca naukowa szła w parze z byciem blisko zwykłych ludzi. Oprócz prowadzenia badań naukowych lubił przebywać z mieszkańcami slumsów. W jego ujęciu niego teologia pochodzi „z serca Kościoła”, ale jednocześnie zawsze musi być „odpowiedzią na rzeczywistość społeczną”. „Jak powiedzieć ubogim «Bóg cię kocha»? Jest to najważniejsze pytanie dla naszego dzisiejszego świata. Odpowiedź na nie jest niemożliwa. Ale odpowiedź wymaga życia z ubogimi, stania się jednym z nich” – uważał peruwiański dominikanin.

>>> Jezus z karabinem [MISYJNE DROGI]

W przeciwieństwie do innych znanych teologów wyzwolenia, zwłaszcza Brazylijczyka Leonardo Boffa, Gutiérrez nigdy nie popadł w poważniejszy konflikt z Watykanem, choć jego dzieła również były przedmiotem dyskusji w Stolicy Apostolskiej. Przez wiele lat łączyła go przyjaźń z kard. Gerhardem Müllerem, byłym prefektem Kongregacji Nauki Wiary.

Chciał być lekarzem, został teologiem

Gustavo Gutiérrez Merino urodził się w Limie (Perú) 8 czerwca 1928 r. Jego matka wywodziła się z etnicznej grupu kechua. Naukę w zakresie szkoły średniej zdobywał w Kolegium Marystów w Limie. W okresie dzieciństwa i wczesnej młodości cierpiał na dość poważne choroby (zapalenie kości i szpiku). Wielokrotnie leczył się będąc unieruchomiony w łóżku, a w okresie od dwunastego do osiemnastego roku życia poruszał się przy pomocy wózka inwalidzkiego. Cierpienie i choroba otworzyły go na świat poezji i mistyki. Doświadczenie to miało wpływ takze na wybór pierwszego kierunku studiów. Rozpoczął studia na Wydziale Medycznym Narodowego Uniwersytetu św. Marka w Limie. Jednocześnie aktywnie działał w strukturach Akcji Katolickiej co otworzyło go na kwestie społeczne. W 24 roku życia rezygnuje ze studiów medycznych i rozpoczyna formację w seminarium duchownym. Zostaje wysłany na studia do Europy, gdzie ma możliwość spotkać najwybitniejszych teologów, którzy w najbliższym czasie staną się protagonistami Soboru Watykańskiego II. Studiuje filozofię w Louvain (1951-1954), następnie kontynuje naukę na Wydziale Teologicznym w Lyonie (1955-1959); uczęszcza na Uniwersytet Gregoriański w Rzymie, gdzie uzyskuje licencjat z teologii (1960). Rok wcześniej (1959) otrzymuje święcenia kapłańskie.

Po powrocie do Perú Gutiérrez prowadzi zajęcia na Uniwersytecie Katolickim w Limie i pracuje jako duszpasterz w ubogich dzielnicach stolicy Peru.

>>> Święci księża komuniści [MISYJNE DROGI]

Jako teolog był ekspertem II KonferencjiGeneralnej Episkopatów Latynoamerykańskich w Medellinw sierpniu i wrześniu 1968. W okresie tym powstaje najsłynniejsze dzieło Gutierreza Teología de la liberación. Perspectivas (1971). Jest to czas niezwykle trudny dla rozwarstwionego społeczeństwa południowoamerykańskiego. Dla najuboższych jedynym punktem odniesienia jest wiara w Jezusa Chrystusa, który jako jedyny jest znakiem nadziei i upragnionej sprawiedliwości.

Gustavo Gutiérrez w 1974 r zakłada w Limie Instytut „Bartolomé de Las Casas”,którego celem jest edukacja najuboższych peruwiańczyków. W 1985 roku broni pracę doktorską z teologii na Uniwersytecie w Lyonie. Prowadzi zajęcia w charakterze gościa na uniwersytetach w Michigan, Cambridge, Harvard, Comillas, Berkeley, Sao Paulo, Tokio.

Za całokształt pracy w zakresie teologii i humanistyki otrzymał doktorat “honoris causa” uniwersytetów w Tybindze (1985), Nimega (1987), Fryburgu (1990) i Yale (2009). W 2003 roku otrzymał prestiżową nagrodę Księcia Asturii (Hiszpania) „za zaangażowanie na rzecz najuboższych i za nieugiętą postawę wobec różnorodnych form nacisku, które chciały znieksztacić treść jego myśli„.

W roku 2000 wstąpił do Zakonu Kaznodziejskiego; nowicjat odbył w Lyonie. Aktualnie, pomimo słabnącego zdrowia, żyje podróżując między Peru a Francją.

ŻYCIE, KTÓRE KSZTAŁTUJE MYŚL

Myśl teologiczna Gustavo Gutiérrezo wskazuje jak wielki wpływ na głoszoną naukę ma historia życia oraz środowisko społeczne, które formują teologa: Wierzy się w Boga wychodząc od konkretnej sytuacji historycznej; wierzący należy do określonego kontekstu kulturowego i społecznego i następnie stara się myśleć nad swoją wiarą tłumaczy w książce El Dios de la vida (s.17)

Pierwsze jest życie, które kształtuje wiarę. Nie ulega wątpliwości, że doświadczenie fizycznego bólu i choroba miały ogromny wpływ na póżniejsze związki Gutiérreza ze światem ludzi cierpiących. Aby pomóc ludziom dotkniętym chorobą Gutiérrez wybiera studia medyczne, jednakże wejście z rzeczywistość cierpienia związanego z nędzą powoduje, że czuje się pociągnięty przez inną siłę, która ma moc uleczyć. Jest nią Ewangelia, której głoszeniu jako kapłan pragnie się poświęcić. W cierpieniu ludzi chorych oraz ciężkich warunkach ludzi najuboższych Gutiérrez odkrywa Boga chrześcijańskiego: Boga, który zna cierpienie swych dzieci; Boga, który jest Bogiem życia i codziennie walczy ze śmiercią.

Następnie jest refleksja nad wiarą, teologia. Gustavo Gutiérrez został skierowany na studia seminaryjne do Europy. Uczęszcza do najlepszych ośrodków teologicznych i kształtuje się pod okiem najwybitniejszych teologów II połowy XX wieku. Z całym tym bagażem wraca do Peru, gdzie zdobyta wiedza filozoficzna i teologiczna pomaga w refleksji nad przeżywaną wiarą zakorzenioną w rzeczywistości konkretnego ludu. Gustavo Gutiérrez w swej teologii potrafii wspaniale połączyć dwa światu. Rzeczywistość latynoamerykańska stanowi fundament: może być określona jako humus wiary i duszpasterskiej troski. Teologiczny świat Europy daje narzędzia konieczne do lektury i opisu tej rzeczywistości.

Powstaje w ten sposób myśl teologiczną, której zostanie nazwana Teologią wyzwolenia. Jako datę powstania tego kierunku przyjmuje się konferencję, jaką Gutierrez wygłosił pod tym tytułem na spotkaniu dla laików, zakonników i duchownych w Chimbote (Perú) w lipcu 1968 r. Tekst konferencji został następnie opublikowany w Limie i w Montewideo, a następnie został zaprezentowany w czasie spotkania Sodepaxw Cartigny (Szwajcaria) w 1969 r.