Marcel Pérès w Poznaniu, czyli niezwykła muzyka na Szlaku Trzech Hostii

Kodeks Occo to niezwykła księga, która jest nie tylko arcydziełem kaligrafii z przełomu gotyku płomienistego i renesansu, ale również zawiera najlepszą muzykę swojej epoki – kompozycje takich mistrzów jak Josquin des Prez czy Heinrich Isaac. A do tego ma niesamowitą historię. Już 2-5 maja Poznań rozbrzmi tą muzyką dzięki przyjazdowi Marcela Pérèsa, światowej sławy śpiewaka, kompozytora i badacza najstarszych kultur i tradycji muzycznych. Warsztaty i koncert odbędą się w ramach Poznań Katharsis Festival 2019.

Dlaczego Kodeks Occo przez stulecia pozostawał ukryty? – Skarby mają to do siebie, że się je ukrywa. A ta księga to prawdziwy skarb! – mówi Jan Kiernicki, dyrektor Poznań Katharsis Festival. Fantazyjne iluminacje ozdabiające teksty i nuty wykonał sam Petrus Alamire, słynny renesansowy mistrz kaligrafii. Własną ręką spisał też całą muzykę. I to nie byle jaką muzykę, lecz utwory Josquina, zwanego Księciem Wszystkich Muzyków, między innymi jego Missa Pange Lingua. Jednak to tylko część odpowiedzi…

Manuskrypt był związany z konkretnym miejscem – został zamówiony dla kościoła Heilige Stede w Amsterdamie. – Ten niewielki kościółek został zbudowany w miejscu cudu eucharystycznego z 1345 roku – mówi Marcel Pérès, mistrz i znawca dawnego śpiewu liturgicznego. – Hostia została wrzucona do ognia, ale płomienie jej nie strawiły. Ten cud był bardzo ważny dla świadomości religijnej Amsterdamu i aż dotąd w połowie marca odbywa się tam wielka procesja, w której co roku dwanaście tysięcy ludzi upamiętnia ten cud cichym, milczącym pochodem – opowiada Pérès. – Kiedy nadeszła reforma protestancka i czasy ikonoklazmu w Amsterdamie, rozpoczęło się niszczenie wszystkiego w kościołach. Tymczasem rodzina Occo, która zamówiła i opłaciła wykonanie tego rękopisu, chciała go ocalić – dlatego ukryła go w domu rodzinnym i ukrywała aż do samej końcówki XX wieku. Także można powiedzieć, że manuskrypt jest jak nowy!

Podczas festiwalu śpiewacy, zarówno profesjonaliści jak i amatorzy, będą zgłębiać tę muzykę odczytując ją z facsimile – reprodukcji oryginalnego XVI-wiecznego zapisu muzycznego z Kodeksu Occo. Dlaczego tak komplikują sobie życie – zamiast korzystać ze współczesnych, przejrzystych edycji, śpiewają z notacji która dla śmiertelnika wygląda jak antyczny szyfr? – Znajomość tego zapisu jest kluczowa dla uchwycenia natury i wewnętrznej dynamiki konstrukcji dźwiękowych gotyku płomienistego. Ten system notacji odsłania jednocześnie wielość parametrów związanych z koncepcją, przekazem i funkcją muzyki, której jest znakiem – tłumaczy Marcel Pérès. – Kiedyś nie można było edytować tekstów czy nut na komputerze i wielokrotnie poprawiać i drukować. Dzisiaj papier jest tani, ale pergamin w tamtych czasach był bardzo drogocenny. Każda książka miała olbrzymią wartość – mówi Jan Kiernicki. – Kodeks Occo jest jedyny w swoim rodzaju, jest w jednym, pojedynczym egzemplarzu. Ludzie, dla których zapisanie każdej litery i każdej nuty było kosztowne i czasochłonne, nabierało wręcz charakteru rytuału – nie pisali rzeczy nieważnych. Tylko najważniejsze. Chcieli nam coś przekazać. Dlatego również każdy dźwięk zaśpiewany z takiej starożytnej księgi jest w pewnym sensie o wiele cenniejszy od nut odczytanych z ekranu smartfona. To uczy szacunku i pokory… a jednocześnie jest świetną zabawą! – opowiada Kiernicki. Jeśli przewodnikiem w tym XVI-wiecznym muzycznym labiryncie będzie sam Marcel Pérès, to nietrudno uwierzyć, że zapowiada się na prawdziwą przygodę: to genialny, charyzmatyczny muzyk i natchniony poszukiwacz, a przy tym kompozytor, muzykolog i organista. To on w latach ‘80 i ‘90 zszedł z utartych szlaków w odczytywaniu muzyki średniowiecza i renesansu i pokazał, że nie jest ona martwym eksponatem muzealnym, lecz żywą tkanką i fascynującym, a czasami wręcz nieokiełznanym żywiołem!

Warsztaty (na które miłośnicy śpiewu cały czas jeszcze mogą się zapisać) odbędą się od 2 do 5 maja, a koncert finałowy wielkopolskiej odsłony projektu „Kodeks Occo” –  w Niedzielę 5 maja o 17:00 w kościele oo. jezuitów (dawnym klasztorze dominikańskim przy ul. Szewskiej 18). Muzyka z Kodeksu Occo zabrzmi w Poznaniu w miejscach nieprzypadkowych, ponieważ tutaj również – ledwie kilkadziesiąt lat po Amsterdamie – miał miejsce cud eucharystyczny, tzw. Cud Trzech Hostii. Cud, który przyciągał więcej pielgrzymek niż Jasna Góra, dla którego Władysław Jagiełło ufundował kościół Bożego Ciała, a królowa Jadwiga oddała swoją koronę. – To buduje duchowy pomost między Polską a Królestwem Niderlandów i sprawia, że Kodeks Occo jest w Poznaniu na swoim miejscu – mówi szef festiwalu. – Podczas Katharsis odkrywamy konteksty i próbujemy odczytywać rzeczywistość. Oprócz Kodeksu Occo zaśpiewamy też oficjum o Najświętszym Sakramencie autorstwa św. Tomasza z Akwinu – dominikanina, w dawnym klasztorze dominikańskim, związanym z cudem Trzech Hostii. Jak widać, na festiwalu nie ma przypadków – czas, miejsce, sztuka się przeplatają i dopełniają. Ta muzyka sprawi, że Poznań do nas przemówi!

***

Wydarzenie odbędzie się w ramach Poznań Katharsis Festival. Organizatorem festiwalu jest Fundacja Świętego Benedykta. Projekt „Kodeks Occo” odbywa się w czterech odsłonach w Małopolsce, Wielkopolsce i na Śląsku. Organizatorami poszczególnych wydarzeń są również Stowarzyszenie Brandsma, Fundacja Dominikański Ośrodek Liturgiczny oraz Stowarzyszenie Dusza.

Zobacz także