Rodzina na świecie. Różne drogi rodziny [MISYJNE DROGI]

W największych religiach świata rodziny są otaczane szczególnym szacunkiem. Spełniają wyjątkową rolę. Borykają się dziś z podobnymi wyzwaniami współczesności.

Współcześnie, gdy jesteśmy świadkami kryzysu rodziny i podważania tradycyjnych wartości moralnych, Kościół podkreśla wielkość powołania do małżeństwa. Chrześcijańska rodzina stanowić ma domowy Kościół i być drogą do świętości. Jako jej zadania wskazuje się: tworzenie wspólnoty osób, zrodzenie i wychowanie dzieci, udział w rozwoju społecznym oraz uczestnictwo w życiu i misji Kościoła. Również religie niechrześcijańskie przypisują wysoką godność strukturom rodzinnym.

>>> Modlitwa „owcy” do Jezusa Dobrego Pasterza

 

Przekaziciele tradycji

Szczególnie istotnym elementem życia Żydów jest przekaz wiary i tradycji kolejnym pokoleniom. Żydzi mają świadomość, że w ten sposób, mimo wieków spędzonych na wygnaniu wśród obcych narodów, mogli zachować swoją tożsamość. Zadanie przekazania tradycji, wartości duchowych i religijnych następnemu pokoleniu spoczywa na żydowskiej rodzinie, zwłaszcza na matce. Mężczyzna ma przede wszystkim obowiązek zapewnić byt rodzinie i zadbać o wykształcenie dzieci, które uważane są za wielkie błogosławieństwo. Dlatego ortodoksyjni Żydzi mają dużo dzieci.
Według religii żydowskiej małżeństwo stanowi święty stan, odwzorowanie stworzenia, a każdą parę młodą przyrównuje się do pary pierwszych ludzi. Rabini mawiali: „Kto żyje bez żony, żyje bez radości, bez błogosławieństwa, bez dobra, bez Tory, bez opieki i bez pokoju, bez życia”. Obrzęd zaślubin składa się z podpisania kontraktu małżeńskiego (ketuba), w którym tradycyjnie pan młody określał swe obowiązki zapewnienia żonie opieki. Dziś często oboje małżonkowie zobowiązują się do wzajemnej troski o dzieci. Ceremonia zaślubin odbywa się pod specjalnym baldachimem (tzw. chupa). Pan młody wkłada obrączkę na palec panny młodej, a ona siedmiokrotnie chodzi wokół niego. W tym czasie rabin odmawia siedem ślubnych błogosławieństw. Tradycyjny judaizm traktuje małżeństwo jak obowiązek. Życie w celibacie nie ma wartości, a celowa rezygnacja z małżeństwa przez człowieka, który może je zawrzeć, uważana jest za naruszenie przykazania Bożego. Do dzisiaj w ortodoksyjnych gminach żydowskich status osób wolnych jest niższy.

>>> Kolonia: bezdomni znaleźli pomoc w… seminarium

Wzajemne zobowiązanie

Również w islamie życie rodzinne jest wysoko cenione, a zawieranie małżeństw jest zalecane i uznawane za obowiązek osób zdolnych do niego. Głównym celem jest prokreacja, ale ważny jest też związek duchowy pomiędzy małżonkami. Koran zaleca, by małżonkowie okazywali sobie miłość, miłosierdzie i szacunek. Małżeństwo to wzajemne zobowiązanie mężczyzny i kobiety, dlatego podczas jego zawierania podpisywany jest kontrakt małżeński będący umową prawną i religijną. Religia muzułmańska pozwala na poligamię – mężczyzna może poślubić maksymalnie cztery żony. Koran stawia jeden warunek: jest nim sprawiedliwe traktowanie przez męża wszystkich swych małżonek. Obecnie ustawodawstwo niektórych państw muzułmańskich (m.in. Turcji czy Tunezji) zakazuje wielożeństwa, ale nawet w tych krajach, w których jest ono jest ono możliwe, tylko około 1% wszystkich małżeństw islamskich ma charakter poligamiczny. W kulturze muzułmańskiej to na mężczyźnie spoczywa cały obowiązek utrzymania rodziny. Ma on zatroszczyć się o godny poziom życia żony – przynajmniej taki jaki miała w rodzinnym domu; troszczy się też o rodziców, rodzeństwo, a nawet o dalszych krewnych żony, jeśli znajdą się w potrzebie. Kobieta nie ma tego rodzaju zobowiązań. Islam precyzuje warunki małżeństw mieszanych. Muzułmanka nie może poślubić wyznawcy innej religii, jednak mężczyzna może poślubić Żydówkę lub chrześcijankę (ze względu na status wyznawców judaizmu i chrześcijaństwa jako Ludu Księgi). Mąż ma wówczas obowiązek umożliwić jej udział w nabożeństwach jej religii. Jednak w praktyce wielu mężczyzn oczekuje od żony przyjęcia islamu. W islamie dozwolony jest rozwód, postrzegany jest jednak jako coś złego. Tradycja muzułmańska przypisuje prorokowi Mahometowi stwierdzenia, że spośród wszystkich dozwolonych rzeczy rozwód jest najgorszy oraz że rozwód wstrząsa Tronem Boga. Do problemów dotykających rodzinę w islamie należy powszechna w wielu krajach dyskryminacja kobiet. Nierówne traktowanie, brak dostępu do edukacji czy małżeństwa nieletnich wynikają jednak przede wszystkim z lokalnych zwyczajów i tradycji plemiennych, opartych na patriarchalnym systemie wartości.

 

Na wspólnej pielgrzymce

Choć w buddyzmie ideałem jest życie zakonne, podkreśla się wartość rodziny. Małżeństwo przedstawiane jest jako stan radości. Wspólne życie męża i żony porównywane bywa do dwóch pielgrzymów, którzy podążają tą samą drogą, dzieląc się wzajemnie radościami, smutkami i codziennymi zdarzeniami, a we wszystkich sytuacjach mają być dla siebie wyrozumiali, pomocni i uprzejmi. Moralny kodeks buddyjski wymaga, by mężczyzna opiekował się swą żoną, szanował ją, był jej wierny, a także obdarzał prezentami. Kobieta powinna służyć swojemu mężowi i rzetelnie wykonywać domowe obowiązki. Najważniejsze wartości buddyjskie, takie jak dobroć i współczucie, mają wyrażać się w relacji małżeńskiej i rodzinnej. Obowiązkiem rodziców względem dzieci jest ich wychowanie na prawych ludzi, wyuczenie zawodu, a czasem także zaaranżowanie małżeństwa. Dorosłe dzieci mają obowiązek zaopiekowania się rodzicami, a po ich śmierci zatroszczenia się o odprawienie właściwych rytuałów. W niektórych społecznościach buddyjskich praktykowana była poligamia. Wyjątkowym modelem upowszechnionym wśród Tybetańczyków
jest poliandria, a więc związek kobiety z kilkoma mężami. Małżeństwa takie aranżowane są wśród braci, którzy biorą za żonę jedną kobietę. Model ten wykształcił się prawdopodobnie w tym celu, by zachować ziemię w posiadaniu rodziny.

>>> Syria. Nieść pokój. Rozmowa Zofii Kędziory z Siostrą Brygidą Maniurką [MISYJNE DROGI]

„Wielka rodzina” afrykańska

Religie tradycyjne Afryki, choć zróżnicowane, mają wiele cech wspólnych. Charakterystyczne dla nich jest to, że stanowią bardziej sposób życia niż system doktryn religijnych. Konsekwencją
tego faktu są liczne obrzędy uświęcające kolejne momenty życia oraz przeświadczenie o przenikaniu „sacrum” do codziennych relacji społecznych i rodzinnych. Największą wartością jest wspólnota, której podstawę stanowi rodzina. Różni się ona od modelu zachodniego, gdyż składa się nie tylko z rodziców i dzieci, ale także z dziadków, wujków, ciotek, kuzynów i innych krewnych. Mogą do niej dołączyć także inni – przez braterstwo krwi albo małżeństwo z członkiem rodziny. Bliskość relacji między członkami tej „wielkiej rodziny” wyraża się w tym, iż w niektórych językach nie występują słowa takie jak: wujek, ciotka, siostrzeniec, bratanica, kuzyn, a jedynie: ojciec, matka, brat i siostra. Dzieci do wszystkich sióstr matki zwracają się „mamo”, do braci ojca – „ojcze”, a kuzynów nazywają braćmi i siostrami. Nie ma zatem ludzi samotnych i sierot, gdyż wielka rodzina obejmuje wszystkich. W tradycyjnych społecznościach obowiązuje system patriarchalny. Głową rodziny jest ojciec, po jego śmierci jego rolę zazwyczaj przejmuje najstarszy syn. Każdy członek rodziny stanowi wielką wartość. Jednym z etapów zawierania małżeństwa jest uiszczenie zapłaty za kobietę, ponieważ opuszcza ona swoją wspólnotę i obdarza potomstwem rodzinę męża. Rodzina panny młodej otrzymuje w ten sposób rekompensatę za utratę członka swej społeczności. Na wagę relacji rodzinnych wskazuje też obecny w wielu tradycyjnych religiach kult przodków. W drugiej połowie XX w. zmieniła się religijna mapa Afryki. Dominujące dotąd tradycyjne religie ustąpiły pierwszeństwa islamowi (Afryka północna) i chrześcijaństwu (Afryka środkowa i południowa). Jednakże zwyczaje i wartości związane z życiem rodzinnym pozostały aktualne. Prowadząc ewangelizację w krajach Afryki, Kościół zwraca uwagę na cenne tradycje, takie jak poszanowanie starszych, wartość życia, zaangażowanie całej społeczności w wychowanie dzieci czy obowiązujący kodeks moralny.

Każda religia wskazuje na wartość rodziny, uznaje potomstwo za dar Boży, stawia wymagania dotyczące etyki seksualnej, nakazuje szacunek wobec rodziców i starszych. Wartości te w dobie współczesnej zagrożone są przez kulturę konsumpcyjną. Opanowała ona świat zachodni, a więc kraje o tradycji chrześcijańskiej, jednak trend ten widoczny jest również wśród liberalnych Żydów, hinduistów czy wyznawców islamu z bogatych krajów Zatoki Perskiej. Kontakt z zachodnią cywilizacją również silnie wpłynął na tradycyjną rodzinę afrykańską, osłabiając silne dotąd więzi rodzinne. Kryzys dotykający rodzinę uświadamia istnienie wspólnej płaszczyzny wartości pomiędzy religiami i potrzebę wzajemnego dialogu. Kościół, prowadząc dialog międzyreligijny, pragnie zaprosić wyznawców religii niechrześcijańskich do wspólnej pracy na rzecz lepszego świata i obrony wartości moralnych, które stoją na straży rodziny.

Magdalena Rzym

>>>Tekst pochodzi z „Misyjnych Dróg”. Wykup prenumeratę<<<

Zobacz także