Woda życia – nie tylko w chrześcijaństwie [MISYJNE DROGI]

Woda jest niezbędna do życia. To oczywiste stwierdzenie śmiało można przenieść na życie religijne. Każda religia posiada święte rzeki i źródła czy związane z wodą obrzędy inicjacji, oczyszczenia i poświęcenia. W wielu religiach woda symbolizuje życie i płodność. Ponieważ obmywa z brudu fizycznego, używana jest do rytualnych oczyszczeń, które mają przywrócić człowiekowi czystość duszy i umysłu.

Od wieków wyznawcy hinduizmu zanurzają się w wodach Gangesu, wierząc, że kąpiel w rzece obmywa z grzechów. Obrzęd chrztu (nie jako sakrament) praktykowany był w pewnych nurtach judaizmu jeszcze przed Janem Chrzcicielem. Rytualne ablucje to obowiązek pobożnego żyda i muzułmanina. Sakrament chrztu oczyszcza chrześcijanina z grzechu pierworodnego. Nawet niszczące wody potopu (opowieść znana nie tylko w Biblii, ale w wielu tradycjach religijnych) interpretowane były jako oczyszczenie i odnowa świata zepsutego przez grzech.

>>> Papież: skala głodu i nędzy wzywa nas do jednoczenia wysiłków

Koptyjscy chrześcijanie podczas chrztu w Jordanie, fot. ATEF SAFADI/EPA/PAP

Studnie patriarchów

Wędrując śladami biblijnych patriarchów, natrafimy na Studnię Przysięgi w Beer Szewie. Jest to dzisiaj jedno z największych miast w Izraelu, a jego historia związana jest z Abrahamem. Z Księgi Rodzaju dowiemy się, że Abraham wykopał tu studnię, a następnie zawarł przymierze z Abimelekiem. Od tego wydarzenia po-chodzi nazwa Beer Szewa – to znaczy „Studnia Przysięgi”. Miejsce to pełniło również ważną rolę w życiu Izaaka i Jakuba. W pustynnym krajobrazie Zie-mi Świętej studnie znaczą ślady patriarchów. Abraham, Izaak i Jakub wyszukiwali bijące źródła i budowali studnie, które często stawały się powodem waśni z okolicznymi plemionami, gdyż woda na tych ziemiach stanowi wielką wartość. Przy studni Jakub poznał Rachelę i pomógł jej napoić trzodę. Studnia Jakuba, wybudowana w Sychar przez biblijnego patriarchę, stała się miejscem ewangelicznej sceny. To przy niej Jezus rozmawiał z Samarytanką o wodzie życia.Woda w judaizmie jest nie tylko niezbędną do życia substancją, ale ma głębokie znaczenie symboliczne i religijne. Symbolizuje życie w jego aspekcie fizycznym i duchowym. W pierwszym opisie stworzenia woda jest obecna, zanim Bóg stworzył jakiekolwiek inne dzieła. Obfitość wody czerpanej ze „zdrojów zbawienia” i przemiana pustynnego kraju w „krynice wód” to obraz czasów mesjańskich, jaki wyłania się z Księgi Proroka Izajasza. W wizji Ezechiela woda wypływająca spod progu świątyni zamienia się w głęboką rzekę, niosąc uzdrowienie i przemianę.

Obmycia w mykwie dokonuje się przez całkowite zanurzenie, fot. URI ZACKHEM/FLICKR.COM

Obrzędy oczyszczenia

Żydowskie rytuały związane z wodą należą do najstarszych w judaizmie i były praktykowane już podczas wędrówki przez pustynię. Woda jest symbolem i narzędziem oczyszczenia, wykorzystuje się ją w rytualnych obmyciach. Prawo żydowskie nakazuje regularne obmywanie rąk tuż po przebudzeniu, a następnie w ciągu dnia przed każdym posiłkiem. Ręce należy trzykrotnie obmyć aż po nadgarstki.

Innym obrzędem jest tzw. taszlich. Wieczorem w dniu Nowego Roku Rosz ha-Szana żydzi udają się nad rzekę, aby ze swych kieszeni wytrząsnąć do wody wszystkie okruchy. Ten symboliczny gest oznacza oczyszczenie się z grzechów, które według słów proroka Micheasza Bóg „wrzuci w głębokości morskie”. Woda towarzyszy również obrzędom pogrzebowym. Zanim ciało zostanie ubrane w pogrzebowe szaty i złożone w trumnie, następuje rytualne oczyszczenie – obrzęd tahara. Przy recytacji słów modlitwy (prośby o oczyszczenie z grzechów) na ciało zmarłego wylewane są strumienie wody.

Kąpiel w mykwie

Stan rytualnej czystości jest niezwykle istotny dla wyznawców judaizmu. Nieczystość zaciąga się nie tylko przez grzech, ale przez styczność ze śmiercią czy krwią. Aby na nowo stać się czystym, należy dokonać rytualne-go obmycia w mykwie.Mykwa to rytualna łaźnia na tere-nie synagogi. Najczęściej korzystają z niej kobiety zobowiązane do rytualnych obmyć po każdej menstruacji. Pierwszy raz kobieta udaje się tam tuż przed swoim ślubem. Uzyskana w ten sposób rytualna czystość konieczna jest do poczęcia dziecka. Zgodnie z Torą należy również oczyścić się po porodzie. W kobiecych mykwach zatrudniane są specjalne pracowni-ce, nazywane balanit, które pomagają w prawidłowym przebiegu rytualnych kąpieli. Rytualna kąpiel mężczyzn nie jest przykazaniem Tory, ale praktykowanym zwyczajem. Najczęściej mężczyźni oczyszczają się w mykwie przed świętem Jom Kipur – Dniem Pojednania, czasem też przed innymi świętami. Niektóre środowiska, związane z nurtem kabalistycznym lub chasydzkim, praktykują ten obrzęd znacznie częściej.

Święta studnia w Mekce, pielgrzymi muzułmańscy podczas hadżdżu piją wodę z Zamzamu wierząc w jej błogosławioną moc, fot. WIKIMEDIA COMMONS, CC BY 3.0

Woda ze studni Zamzam

Każdego roku muzułmanie z całego świata gromadzą się w Mekce, aby poprzez rytualną pielgrzymkę (hadżdż) oddać cześć Bogu. Ubrani w specjalne białe szaty jako jedna wspólnota wiary odbywają nakazane ceremonie. Jedna ze stacji pielgrzymkowych prowadzi do studni Zamzam, która – jak głosi tradycja – przed niemal czterema tysiącami lat w cudowny sposób odkryta została przez Hagar.Biblijna historia Hagar, drugiej żony Abrahama, oddalonej wraz z synem Izmaelem na polecenie Boga, znajduje swoje uzupełnienie w tradycji muzułmańskiej. Hadisy dają szczegółowy opis wydarzeń, które nastąpiły po tym, jak Hagar i mały Izmael zostali sami na pustyni. Mimo dramatycznej sytuacji matka nie utraciła ufności w Bożą opiekę. Musiała odnaleźć wodę, aby uratować syna od śmierci z pragnienia. W tym celu siedmiokrotnie przebiegła między wzgórzami As-Safa i Al-Marwa. Wte-dy ujrzała anioła Gabriela kopiącego w ziemi, z której zaczęła wypływać woda. Hagar przybiegła w to miejsce i kontynuowała kopanie. Woda płynęła z taką mocą, że kobieta dwukrotnie zawołała: „Dość!”, aby ją powstrzymać (nazwa Zamzam wywodzona jest od arabskiego słowa zam – tzn. dość).

>>> Cenniejsza niż złoto [MISYJNE DROGI]

Anioł przemówił do niej, zapewniając, że Bóg zawsze będzie pamiętał o niej i jej synu. Zapowiedział też, że w tym właśnie miejscu Izmael wraz z Abrahamem zbudują Dom Boży. Według tradycji muzułmańskiej domem tym jest Al-Kaba, usytuowana w pobliżu studni Zamzam. Studnia ta miała zostać potem zapomniana i zasypana, aż do ponownego odkrycia przez dziadka Mahometa. Podczas hadżdżu muzułmanie siedmiokrotnie biegają pomiędzy znajdującymi się na terenie Mek-ki wzgórzami As-Safa i Al-Marwa, na pamiątkę drogi odbytej przez Ha-gar. Piją następnie wodę ze studni Zamzam, wierząc w jej błogosławioną moc. Wierni zabierają wodę do swych domów, przechowują ją w specjalnych buteleczkach (zwanych zamzamijja), skrapiają nią też całuny dla zmarłych.

Codzienne ablucje

Muzułmańskie obrzędy religijne związane z wodą praktykowane są nie tylko podczas hadżdżu, ale codziennie. Pięć razy w ciągu dnia o określonych godzinach pobożni muzułmanie od-mawiają modlitwę (salat). Zanim do niej przystąpią, dokonują rytualnego oczyszczenia. Trzykrotnie obmywają ręce, przepłukują usta, następnie myją stopy, twarz, szyję i uszy. Ablucje mają w symboliczny sposób przygotować całego człowieka – jego ciało i duszę – do spotkania z Bogiem. Z tego powodu w każdym meczecie znajduje się studnia, fontanna lub inne urządzenie doprowadzające wodę. Współcześnie są to obszerne łazienki z kranami.Symbolika i znaczenie wody w islamie nie ograniczają się do rytualnych oczyszczeń. Kilkakrotnie na kartach Koranu pada stwierdzenie, że woda była pierwotnym elementem, z które-go Bóg stworzył każdą rzecz i każdą istotę żywą. Zaś wizja raju wyłaniająca się ze świętej Księgi wskazuje na ogród pełen źródeł i szemrzących strumieni.

Cenny dar

Religie abrahamowe – islam i judaizm – ukształtowały się pośród pustynnego krajobrazu Palestyny i Arabii. Ich wyznawcy nigdy nie mieli wątpliwości, jak cenna jest woda. Źródła i studnie były miejscami, wokół których toczyło się życie społeczne, rodzinne i religijne. Wokół wody ukształtowało się wiele rytuałów religijnych, wyrażających duchowe oczyszczenie i odrodzenie.Pamiętajmy, że religią abrahamową jest też chrześcijaństwo. W życiu chrześcijanina woda zapoczątkowuje jego drogę wiary. Jak mówi św. Paweł, poprzez chrzest zanurzamy się w śmierci Chrystusa, aby razem z Nim jako nowe stworzenie zmartwychwstać. Pamiętając o tym mistycznym znaczeniu wody, musimy docenić ją także w jej wymiarze fizycznym. Jak nigdy wcześniej woda jest dziś zagrożona przez nieodpowiedzialne działanie człowieka. Obserwujemy ogromne zanieczyszczenie, prowadzące do wymierania organizmów wodnych, a także wysychanie źródeł, rzek i jezior, będące skutkiem zmian klima-tycznych. Stoimy przed poważnym wyzwaniem, aby ocalić – dla siebie i przyszłych pokoleń – ten najcenniejszy dar od Boga.