Obchody 82. rocznicy zamknięcia granic getta warszawskiego odbędą się 16 listopada

Muzeum Getta Warszawskiego we współpracy z Towarzystwem Społeczno-Kulturalnym Żydów w Polsce przygotowało cykl wydarzeń w związku z 82. rocznicą zamknięcia granic getta warszawskiego. Główne obchody zaplanowano na 16 listopada, kiedy przy murze getta zapłoną znicze.

Wprowadzona przez niemieckiego okupanta izolacja ludności żydowskiej była integralną częścią antysemickiej polityki Trzeciej Rzeszy. W Warszawie – stolicy żydowskiego życia w Europie – wiosną 1940 r. podjęto decyzję o budowie murów wokół tzw. dzielnicy północnej, części miasta zamieszkanej w większości przez Żydów. W języku niemieckiej propagandy nazwano ją Seuchensperrgebiet, czyli obszarem zagrożonym tyfusem. Szesnastokilometrowy mur miał rzekomo ochronić ludność stolicy przed epidemią. W rzeczywistości wyznaczył on granice nowego urbanistycznego tworu – miasta za murem, gdzie w samym centrum Warszawy stłoczono pod przymusem ok. 450 tys. osób. Zamknięcie jego granic nastąpiło w nocy z 15 na 16 listopada 1940 r.

Muzeum Getta Warszawskiego we współpracy z Towarzystwem Społeczno-Kulturalnym Żydów w Polsce przygotowało cykl wydarzeń przybliżających rzeczywistość miasta, które z dnia na dzień zostało podzielone oraz realia funkcjonowania jego mieszkańców. Wydarzeniom towarzyszy kampania społeczna „Miasto za murem”. Przez cały listopad w przestrzeni i komunikacji miejskiej Warszawy zostaną umieszczone plakaty oraz materiały wizualne nawiązujące do 82. rocznicy zamknięcia getta warszawskiego.

>>> Abp Grzegorz Ryś w 78. rocznicę likwidacji Litzmannstadt Getto: nie wolno nie pamiętać!

Znicze przy murze

16 listopada, o godz. 12, dyrektor Muzeum Getta Warszawskiego Albert Stankowski oraz prezes Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Żydów w Polsce Artur Hofman zapraszają na uroczystość zapalenia zniczy przy murze getta (dziedziniec XII LO im. H. Sienkiewicza przy ul. Siennej 53). Uroczystość będzie transmitowana na stronie www.1943.pl oraz na profilach społecznościowych organizatorów.

Od 16 do 22 listopada w godzinach 17–22 na fasadzie kamienicy Majera Wolanowskiego przy ul. Próżnej 14, która w 1940 r. znalazła się w granicach tzw. żydowskiej dzielnicy mieszkaniowej, będzie można oglądać artystyczną wideo-instalację autorstwa Karoliny fender Noińskiej // jajkofilm pt. „Miasto za murem”, w której wykorzystano archiwalne zdjęcia mieszkańców getta warszawskiego.

„Projekt ma na celu skłonienie widza do refleksji nad losem getta warszawskiego i jego mieszkańców. Wybór jednego z nielicznych ostańców niejako przypomina też o tragicznym końcu powstania w getcie, w trakcie którego zrównano z ziemią prawie cały teren. W obliczu zniszczenia niemal wszystkich dowodów swojej niegdysiejszej obecności, mieszkańcy miasta za murem będą przypominać o swojej historii podczas tygodniowej projekcji wideo-instalacji” – napisano w informacji prasowej. Pokaz premierowy, który zaplanowano na 16 listopada, będzie transmitowany na facebooku Muzeum Getta Warszawskiego. Patronat honorowy nad wideo-instalacją objął Prezydent m. st. Warszawy Rafał Trzaskowski.

Wydarzeniem towarzyszącym obchodom jest m.in. wirtualna wystawa „Ludzie, miejsca, wydarzenia – Teatr Femina”. Trzecia odsłona cyklicznego projektu „Getto warszawskie. Ludzie, miejsca, wydarzenia” została poświęcona jednemu z sześciu teatrów działających na terenie getta warszawskiego.

Teatr Demina

„Kiedy getto zostało zamknięte było w nim: 135 aktorów, reżyserów, ludzi teatru, 52 pieśniarzy i artystów sceny, 157 muzyków i kompozytorów, 87 pisarzy; 25 malarzy i rzeźbiarzy. 456 osób, z których tylko kilkoro przeżyło… „- pisze Jonas Turkow. Spośród tego licznego grona wyodrębnił się zespół artystów, którzy 20 czerwca 1941 roku otworzyli Teatr Femina. Dyrektorem artystycznym i literackim teatru został Jerzy Jurandot, zaś dyrektorem muzycznym i kierownikiem orkiestry – Iwo Wesby. Na dyskach Feminy występowały Franciszka Mann, Stefania Grodzieńska, Diana Blumenfeld czy Marysia Ajzensztadt, zwana słowikiem getta” – czytamy w komunikacie MGW.

Jak dodano, teatr „nie istniał z przyczyn komercyjnych; jego głównym celem było wspieranie ludności żydowskiej i oferowanie rozrywki odciągającej chwilowo uwagę od dramatu codzienności”. Wirtualna wystawa ma na celu przybliżyć działalność Teatru Femina zarówno jako kontynuatora dekad tradycji teatru żydowskiego, jak i przejaw oporu wobec okupacyjnej rzeczywistości getta warszawskiego. Wystawa będzie dostępna od 17 listopada pod adresem: https://1943.pl/wystawy/ludzie-miejsca-wydarzenia-teatr-femina/.

Z kolei 19 listopada (sobota) w godz. 9–17 na platformie Zoom (https://linkd.pl/2pfe, kod dostępu: 047442) organizowane będzie webinarium „Wokół traumy Holokaustu”. Seminarium adresowane do nauczycieli i edukatorów z Polski oraz Izraela jest poświęcone zagadnieniu traumy. „Trauma Holokaustu jest punktem wyjścia do dyskusji – chcemy poruszyć także tematy związane z traumami wywołanymi przez inne wydarzenia, np. wojnę toczącą się dziś w Ukrainie czy traumę osób należących do tzw. trzeciego pokolenia, które same nigdy wojny nie doświadczyły” – napisano.

W programie zaplanowano wystąpienia: „Wprowadzenie do tematu: czym jest trauma” (Alicja Elczewska), „Trauma Holokaustu z perspektywy praktyki klinicznej psychoterapeuty” (dr Jonathan Britmann, Polskie Towarzystwo Psychologii Klinicznej), „The psychological sequel of trauma: The Israeli perspective” (prof. Zehava Solomon, Uniwersytet Telawiwski), „Trauma wojenna we współczesnych realiach: bieżące uwagi praktykującego psychologa” (Aleksandra Kvitko), „Decyzje polityczne barierą w ukojeniu traumy +comfort women+” (dr Alicja Bartuś, Oświęcimski Instytut Praw Człowieka), „Podcast as a means for interweaving the voices of three generations in families of Shoah survivors” (Galina Lochekhina-Mikulinser, Uniwersytet w Hajfie), „Korzenie totalitaryzmu XX wieku: Auschwitz – Holokaust – Ludobójstwa” (prof. Adam Szpaderski, Centrum Badań nad Ekonomiką Miejsc Pamięci).

>>> Uroczyste obchody 80. rocznicy zagłady gett w Otwocku, Falenicy i Rembertowie

Spacer varsavianistyczny

W ramach obchodów 82. rocznicy zamknięcia getta warszawskiego na 20 listopada na godz. 11 zaplanowano także spacer varsavianistyczny „Śladami getta warszawskiego”. Południowa część getta warszawskiego, tzw. małe getto, prawie w całości została wyłączona z dzielnicy zamkniętej latem 1942 r. po wielkiej akcji likwidacyjnej. Na tym terenie wciąż stoją ostańce – przedwojenne budynki, które stały się świadkami i uczestnikami życia getta. Te niszczejące budowle często pamiętają też przedwojenną żydowską Warszawę. Na terenie byłego małego getta znajdziemy również zachowane mury zamkniętej żydowskiej dzielnicy, stare ulice, których przebieg zmienił się nieco po wojnie.

„W czasie spaceru po małym getcie odnajdziemy takie wyspy pamięci i wsłuchamy się w ich opowieści o czasach wojny i Zagłady, ale też o przedwojennej Warszawie. Niektóre z budynków, zachowanych na terenie dzielnicy, są w złym stanie, a ich dalsze losy są niepewne – teren po getcie jest prężnie modernizowany. W trakcie spaceru zobaczymy m.in.: kilka fragmentów zachowanych murów getta; dawny Szpital Dziecięcy im. Bersohnów i Baumanów, który nieprzerwanie działał w getcie; nowe rozwiązania architektoniczne, w których używa się ostańców z terenu byłego getta; fragment synagogi Icchaka Meira Altera, cadyka z Góry Kalwarii, która w czasie wojny znajdowała się na granicy getta; kamienicę, w której urodził się i mieszkał przed wojną kompozytor Mieczysław Wajnberg oraz wiele innych ciekawych miejsc” – zapowiadają organizatorzy. Spacer potrwa ok. 3 godz. Udział w wydarzeniu jest bezpłatny. Miejsce: przy Szpitalu Bersohnów i Baumanów (ul. Sienna 60). Przewodnik: Maria Makarova.

3 grudnia w Centralnym Przystanku Historia IPN im. Janusza Kurtyki (Marszałkowska 21/25) odbędzie się seminarium „W 80. rocznicę Aktion Reinhardt”. Szczegółowy program seminarium znajduje się pod adresem: https://1943.pl/artykul/obchody-82-rocznicy-zamkniecia-granic-getta-warszawskiego/.

W nocy z 16 na 17 marca 1942 r. rozpoczęto Akcję „Reinhardt” – operację systematycznego wymordowania ludności żydowskiej Generalnego Gubernatorstwa i Okręgu Białystok, wykorzystania pracy ofiar oraz grabieży ich mienia. W ramach akcji Żydzi byli mordowani zarówno w miejscach swojego zamieszkania, jak i specjalnie ku temu powstałych w obozach zagłady – Bełżec, Sobibór, Treblinka. W trakcie Akcji Reinhardt, trwającej do końca 1943 roku, zginęło łącznie ok. 1,85 mln osób, w większości polskich obywateli.