Oprawca ze sztyletem w dłoni 

Mistrz Caravaggio otarł rękawem spocone czoło i spojrzał na płótno. Asymetryczna kompozycja dzieła wprowadzała w całość napięcie i dynamikę. Wspomnienia ostatnich lat ciągle żyły w jego głowie. Był awanturnikiem i często zadzierał z prawem, a mimo to najwyżsi dostojnicy kościelni, bankierzy, przedstawiciele włoskiej arystokracji zdecydowali się być jego mecenasami. Twierdzono, że w jego duszy panuje ciemność, a malowane przez niego obrazy są zbyt okrutne. Mimo to uznawano go za jedynego w swoim rodzaju malarza, artystę i geniusza. 

Od roku mieszkał na Malcie. Miejsce piękne, ale okoliczności przeprowadzki już nie tak bardzo. Dwa lata wcześniej podczas jednej z nocnych imprez wdał się w bójkę. Zginął człowiek. On, sprawca tragedii, postanowił uciec. I właściwie ciągle uciekał… 

Raz jeszcze popatrzył na płótno. Na posadzce leży martwy człowiek, a nad nim pochyla się oprawca ze sztyletem w dłoni, aby odciąć mu głowę. Czerwona szata zabitego – symbol krwi i męczeństwa – od razu skupia na sobie wzrok widza. Zaskakuje pogodny wyraz twarzy i spokojne rysy męczennika. Temu wszystkiemu przyglądają się więźniowie, oraz kobieta, służąca i urzędnik. Nie ma tu zastępów anielskich, które poniosą duszę męczennika do raju. W powietrzu unosi się  groza więziennego dziedzińca, krew, tortury i okrucieństwo.  

Tak, właśnie tak mrocznie autor dzieła czuł się przez większość swojego życia. Jakże wdzięczny był, że w końcu odnalazł spokój.  

Ów „najszczęśliwszy czas w życiu Caravaggia” – jak podają biografowie – związany był  z przyjęciem go do  Zakonu Maltańskiego. W 1608 r. artysta złożył śluby czystości, ubóstwa i posłuszeństwa, otrzymał krzyż i płaszcz prezbiterialny i – jak każdy nowo przyjęty – wniósł do zakonu posag: ów namalowany przez siebie obraz: „Ścięcie Jana Chrzciciela”.  

Muzykanci grali coraz głośniej. Biesiadujący nadstawiali kielichy, wino lało się strumieniami… Przed tronem heroda tańczyły dziewczyny, ale jemu podobała się ta jedna.  

„Tańcz jeszcze, tańcz” – szeptał w myślach, nadstawiając kielich na kolejną porcję wina. Nawet nie zauważył, że przyglądała mu się bacznie matka dziewczyny. To nie było ważne, nic nie było teraz ważne. Patrzył na nią z uwielbieniem, nawet nie zauważył, kiedy ich spojrzenia się spotkały. Podeszła do niego. „Chcesz, bym dalej tańczyła – powiedziała – dobrze, ale mam jedną małą prośbę”. „Dla ciebie wszystko – odrzekł, nie do końca kontrolując głos – wszystko”. „Przynieś mi na tacy głowę Jana Chrzciciela”. Popatrzył na nią mętnym wzrokiem. „Tańcz. Wszystko”. I podniósł do góry kielich. 

Jak podają ewangelie, Jana ścięto, a jego głowę rzeczywiście przyniesiono Herodowi, a właściwie jego bratowej Herodiadzie, bo to ona, matka pięknej Salome, zaplanowała taką zemstę. Jan jej przeszkadzał, wprost ośmielił się upomnieć Heroda, że postępuje niemoralnie żyjąc z nią – żoną swojego brata. Choć tym akurat władca przejął się chyba najmniej. Bardziej – zdaniem Józefa Flawiusza – Herod obawiał się, że Jan stanie na czele powstania. „Gdy zewsząd nadciągały rzesze, bo nauki Jana roznieciły wśród ludzi niesłychany entuzjazm – pisał – Herod uląkł się, by tak wielki autorytet owego męża nie popchnął ich do buntu przeciw władzy; wyglądało bowiem na to, że na wezwanie Jana gotowi byli ważyć się na wszystko”. Wolał więc być może pozbyć się Jana zawczasu, a tu nadarzyła się taka okazja. 

Zobacz także