Parafia Jutra. II Kongres Teologii Praktycznej [REPORTAŻ]

W Licheniu odbywa się II Kongres Teologii Praktycznej „Parafia Jutra”. Biorą w nim udział duszpasterze oraz świeccy przedstawiciele wspólnot parafialnych. Diagnozują obecną sytuację pastoralną w Polsce, analizują ją w oparciu o nauczanie Kościoła i wyznaczają plan działania w parafiach.

W dniach 19-21 września w Licheniu ponad stu duszpasterzy, teologów oraz zaangażowanych w życie Kościoła świeckich rozmawia o zmianach zachodzących w polskich parafiach oraz o wyzwaniach, które z nich wynikają. Organizatorem II Kongresu Teologii Praktycznej jest Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego we współpracy ze stowarzyszeniami teologii praktycznej: pastoralistów, katechetyków, liturgistów oraz homiletów.

Widzieć, oceniać, działać

Prelekcje podczas pierwszego dnia kongresu dążyły ku diagnozie obecnej sytuacji społeczno-religijnej w Polsce. Otwierający wykłady bp Wiesław Śmigiel zwrócił uwagę na uwarunkowania duszpasterstwa w Polsce, zaś wykłady psychologiczne i socjologiczne nakreśliły m.in. zmiany wiążące się z pandemią covida oraz wojną w Ukrainie (dr Joanna Chwaszcz) czy aktualny obraz księdza w oczach polskiej młodzieży (wykład ks. Tomasza Adamczyka). Z kolei prof. Mirosława Grabowska w wystąpieniu o zmianach religijności polskiego społeczeństwa zauważyła, iż spadek wiary wśród Polaków przebiega powoli, zaś spadek praktyki religijnej – znacznie szybciej.

Zgodnie z metodą „widzieć – oceniać – działać” kolejnym krokiem była analiza zaobserwowanych zjawisk, które dotykają Kościół w Polsce. Odbyła się ona w ramach sesji wystąpień wskazujących na biblijne i teologiczne podstawy życia parafialnego. Konkretnym działaniem będzie wytyczanie kierunkowych działań dla prawidłowego funkcjonowania parafii, które odbędzie się w ramach sesji tematycznych oraz poprzez panele dyskusyjne.

>>> Abp Galbas: pierwsze pytanie duszpasterza powinno brzmieć: gdzie są teraz moi parafianie? Co ich zajmuje?

Kongres ma być początkiem, co podkreśla jeden z jego organizatorów, ks. prof. Tomasz Wielebski: „Abyśmy po powrocie do swoich parafii wspólnie z parafianami usiedli i w duchu synodalnym (choćby w wymiarze parafialnych rad duszpasterskich), inspirowani wszystkimi zaczerpniętymi przesłankami teologicznymi, a także pozateologicznymi wynikami badań, otworzyli się na działanie Ducha Świętego, zastanawiając się, co wspólnie możemy zmienić w naszej parafii”.

Nie tylko dla naukowców

Kongres Teologii Praktycznej zgromadził nie tylko pracowników naukowych – czynnie uczestniczą w nim katecheci, proboszczowie oraz świeccy katechiści, zadając pytania i włączając się w dyskusję. Na kongres przybyła Agnieszka, która od 1995 roku pracuje w katechezie. Jak tłumaczy – jest współpracownikiem proboszcza, parafia jest jej naturalnym miejscem pracy.

Katechetka dostrzega zmiany, które zachodzą w parafii, której jest częścią i w której katechizuje. – Przyjechałam, aby dowiedzieć się, jak reagować na to, co dzieje się obecnie w polskich parafiach i aby przygotować się na pewne zmiany. Kościół jest dynamiczny. Potrzebuję nowych spojrzeń, jak iść do młodych, jak do starszych i jak ożywić wspólnotowość w parafii. Wielu ludzi nie wie, po co w niej jest, a ja przyjechałam, by pomóc im odnaleźć swoją rolę w Kościele i wspólnie w nim wzrastać.

>>> Świeccy powinni być agentami specjalnymi Kościoła [PODKAST]

Podczas wystąpienia socjolożki prof. Kai Kaźmierskiej, omawiającej głos z syntez synodalnych na temat parafii, wyróżniła się zacytowana odpowiedź z ankiety, która zwraca uwagę na konieczność brania odpowiedzialności za siebie nawzajem:

„Wspólnota jest wtedy, jak na grupie społecznościowej ktoś wpisze w sobotę wieczorem, że na mszy go nie będzie, bo ma rękę w gipsie, inna osoba powie, że ma dwa miejsca w aucie i jedzie na mszę na godzinę 10, jeszcze inna zaproponuje, że może go podwieźć w następnym tygodniu, ktoś poleci rehabilitanta do ćwiczeń po usunięciu gipsu, a jeszcze ktoś wyprowadzi psa przez kilka dni, a jeszcze inna osoba zrobi ciastka dla wyprowadzacza psa przez następny tydzień, ktoś pomoże z zakupami, a kilka innych osób pomodli się, aby się wszystko udało”.

W anonimowych odpowiedziach na pytania o rozumienie wspólnoty bardzo często podkreślano możliwość pomocy, rozmowy, modlitwy, a jednocześnie obdarzanie tym pozostałych. Jest to istotny głos w świetle rozmów o przyszłości wspólnot parafialnych.

Weryfikacja intuicji

Kongres jest przestrzenią inspiracji i dyskusji. Biorą w nim udział przedstawiciele Komisji Duszpasterstwa KEP, Zespołu ds. Nowej Ewangelizacji KEP, Komisji ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów KEP, Komisji ds. Wychowania Katolickiego KEP, Rady ds. Rodziny KEP, Ogólnopolskiej Rady Ruchów, Rady ds. Apostolstwa Świeckich.

Spotkanie i dyskusja weryfikują intuicje, które uczestnicy spotkania w sobie noszą. Mówi o tym o. Oskar Maciaczyk OFM – homileta, który przygotowuje przyszłych kapłanów do głoszenia słowa Bożego. – Czasami mogę się mylić z moimi spostrzeżeniami, intuicja może przecież zawodzić. Nie jesteśmy też w stanie sami zrobić pewnych badań, które by zweryfikowały nasze intuicje i spostrzeżenia. Kongres jest spotkaniem z tymi, którzy te badania w różnych aspektach pracy duszpasterskiej robią, opisują, analizują. I dobrze jest posłuchać danych specjalistów (np. socjologów), by odejść od myślenia, które może być błędne, ale też by usłyszeć potwierdzenie zapewniające, jaki kierunek wybrać.

A parafia dzisiaj?

Podczas wieczornej Eucharystii abp Adrian Galbas w homilii zastanawiał się nad tym, czy parafie są albo choć mają szansę być miejscami, w których ludzie, dotknięci na różny sposób przez śmierć, spotkają Tego, który jest Życiem w słowie, w dotknięciu sakramentu i w miłosiernym działaniu. Arcybiskup przyznał, że choć interesuje go parafia jutra, jeszcze bardziej interesuje go parafia dzisiaj. – Nie wiemy, jakie będzie jutro. Zależy ono od zbyt wielu czynników, na które teraz nie mamy wpływu. Musimy uważać, żeby rozważając o jutrze, nie uciec od dzisiaj – mówił.

Parafia ukierunkowana na misje

Pierwszy Kongres Teologii Praktycznej odbył się w Warszawie w 2016 r. Kontekstem spotkania były obchody 1050. rocznicy chrztu Polski i tematyka dotyczyła kwestii tego, czy Polska jest już krajem misyjnym. Podczas aktualnego kongresu również powraca temat misyjności, która powinna być realizowana już na poziomie parafii. Tłumaczył to ks. prof. Tomasz Wielebski podczas wystąpienia pt. „Synodalność a nawrócenie pastoralne i duszpasterstwo misyjne parafii”.

>>> Ks. Dawid Stelmach: dziś cały świat jest obszarem misyjnym

Profesor teologii pastoralnej podkreślał, że parafia jest podstawową struktura synodalną, ale jest też przestrzenią nauki współodpowiedzialności za Kościół, z ukierunkowaniem na misje. – Najbardziej potrzebujemy ewangelizacji – usłyszeli uczestnicy spotkania.

Synodalność służy wizji teologicznej wspólnoty jako ludu Bożego, gdzie razem otwieramy się na działanie Ducha Świętego, dokonując rozeznania. Z raportów synodalnych wynika, że ten trzeci filar, czyli missio, prawie nie wybrzmiał! Nie ma świadomości, że razem jesteśmy Kościołem. Dlatego potrzebne jest, abyśmy się jednoczyli, wspólnie zanosząc Chrystusa tym, którzy nie są w Kościele.

Papież Franciszek wzywa cały Kościół do postępowania drogą „duszpasterskiego i misyjnego nawrócenia, które nie może pozostawić rzeczy w takim stanie, w jakim są” (Evangelii gaudium 25, 28). Myśl ta przyświeca organizatorom II Kongresu Teologii Praktycznej „Parafia Jutra”, którzy tworzą przestrzeń obfitego we wnioski spotkania teologów, proboszczów oraz osób zatroskanych o wspólnotę parafialną.

Kongres trwa do 21 września. Każdego dnia sprawowana jest Eucharystia, w planie przewidziane są spotkania tematyczne, panel dyskusyjny oraz prezentacja parafii wyróżnionych w konkursie „Aktywna parafia”.

Zobacz także