Prof. Mirosława Grabowska: „Sekularyzacja w Europie. Teoria i rzeczywistość” – wykład na Angelicum

O procesach sekularyzacyjnych w Polsce oraz o tym, że sekularyzacja nie jest procesem przebiegającym według ściśle określonego schematu mówiła prof. Mirosława Grabowska, socjolog i dyrektor Centrum Badania Opinii Publicznej (CBOS). Prelekcja zatytułowana „Sekularyzacja w Europie: teoria i rzeczywistość” wygłoszona została w ramach cyklu wykładów Janopawłowych organizowanych przez Instytut Kultury św. Jana Pawła II na uniwersytecie Angelicum w Rzymie.

Prof. Grabowska na początku wykładu mówiła o teorii sekularyzacji, formułowanej przede wszystkim w latach 60 i 70 ub. wieku i wiążącej procesy modernizacyjne społeczeństw , rozwój ekonomiczny, wzrost dobrobytu i bezpieczeństwa socjalnego – z sekularyzacją. W myśl tej teorii zasadniczo modernizacja wiąże się z sekularyzacją, choć w różnych krajach proces ten może się rozpoczynać w różnym momencie.

>>> Najnowszy raport CBOS o religijności młodych Polaków. Wnioski nie są dla Kościoła pozytywne

Polska na tle innych państw

Prof. Grabowska zwróciła uwagę, że Polska dotychczas postrzegana była w tym kontekście jako pewien wyjątek lub też państwo, w którym procesy sekularyzacyjne przebiegają wyjątkowo powoli w stosunku do postępującej modernizacji. Podkreśliła jednak, ze w ostatnim czasie proces ten wyjątkowo przyspiesza, co dokumentowane jest przez badania CBOS.

Nawiązując do tych badań zaznaczyła, że zmiany religijności w Polsce przebiegają mniej więcej podobnie niezależnie od poziomu edukacji (choć grupą najbardziej zsekularyzowaną są osoby najbardziej wykształcone) i niezależnie od miejsca zamieszkania (choć najmniej religijni są mieszkańcy dużych miast). Zasadnicza zmiana widoczna jest natomiast gdy religijność bada się w kontekście grup wiekowych – w pokoleniu tzw. Millenialsów jest już ona zdecydowanie widoczna, natomiast w pokoleniu Polaków urodzonych po 1997 r. – ma charakter radykalny.

>>> Atak hakerski w Watykanie?

Pokolenie a sekularyzacja

Prof. Grabowska zwróciła uwagę na pokoleniowe doświadczenia ostatnich dziesięcioleci, wymieniając m.in. komunizm, pontyfikat Jana Pawła II oraz wejście Polski do UE. Zaznaczyła, że być może doświadczenie komunizmu i przeżycia związane z pontyfikatem były dla pokolenia wkraczającego w modernizację swoistą szczepionką przeciw sekularyzacji. – Tymczasem dla młodych jest to już historia, jeśli nie archeologia – powiedziała.

Jako wciąż otwarte pozostawiła pytanie o sekularyzację w Polsce postawione w 2007 r. przez Petera Bergera. Przewidywał on, że presja sekularyzacyjna w Polsce będzie w kolejnych latach bardzo duża. Zaznaczał jednocześnie, że jeśli kraj oprze się sekularyzacji – będzie to fascynujące.

Nawiązując do kolejnych badań CBOS prof. Grabowska mówiła m.in. o związku religijności dzieci z częstotliwością praktyk religijnych ich matek, o zmniejszającym się zainteresowaniu katechezą oraz o deklarowanej przez badanych przyczynie odejścia od praktyk religijnych; najwięcej osób tłumaczyło to brakiem potrzeby.

Podsumowując prof. Grabowska stwierdziła, że teoria sekularyzacji nawet gdy opisuje pewne zjawisko, nie daje jednak odpowiedzi na pytanie „dlaczego?” Jest to proces, który nie ma charakteru uniwersalnego; odgrywają w nim rolę również czynniki historyczne, choć – również – nie według ściśle określonego schematu.

Zobacz także