Rzym: japońska misja mówiąca o nadziei

„Przybyli z antypodów świata, aby zadeklarować posłuszeństwo Kościołowi rzymskiemu i pokłonić się u stóp prawdziwego Wikariusza Chrystusa na ziemi, w imieniu swoich władców Japonii”, napisał Muzio Pansa pod koniec XVI wieku, opisując fresk znajdujący się w Sali Sykstyńskiej Watykańskiej Biblioteki Apostolskiej. Abp Angelo Vincenzo Zani, Archiwista i Bibliotekarz Świętego Kościoła Rzymskiego, wspomniał o tym podczas powitania na otwarciu międzynarodowego spotkania poświęconego „Misji Tenshō” – „Misji młodzieży ery Tenshō do Europy”.

Czterech z nich wyruszyło 20 lutego 1582 r. z portu Nagasaki, aby opłynąć świat. Podróż, która trwała trzy lata, dotarli do Portugalii i Hiszpanii, a następnie przybyli do Livorno we Włoszech. Po zapoznaniu się z innymi zwyczajami i tradycją, krajobrazami i architekturą, których nigdy wcześniej nie widzieli, a także po spotkaniu z władcami, takimi jak Filip II Hiszpański i Francesco I de’ Medici, 440 lat temu, 23 marca 1585 r., młodzi Japończycy przybyli do Rzymu na audiencję u papieża Grzegorza XIII. Była to wizyta młodych Japończyków z ery Tenshō, pierwsza japońska misja dyplomatyczna wysłana do Europy, zainicjowana i zorganizowana przez jezuitę o. Alessandro Valignano.

Aby upamiętnić rocznicę, 17 marca, z okazji trwającego Roku Jubileuszowego i 160 lat po odnalezieniu chrześcijan ukrywających się w Japonii w 1865 r. Papieski Uniwersytet Gregoriański (Gregoriana) i ambasada Japonii przy Stolicy Apostolskiej we współpracy z Watykańską Biblioteką Apostolską, Dykasterią ds. Ewangelizacji i archidiecezją Lukki zorganizowały dzień studyjny zatytułowany: „Japońska pielgrzymka do Stolicy Apostolskiej: nadzieja w dialogu (marzec 1585)”. Był on częścią projektu Thesaurum Fidei, zainaugurowanego w 2023 r. i koordynowanego przez arcybiskupa Lukki Paolo Giuliettiego i profesor Olimpię Niglio z Uniwersytetu w Pawii.

Wiedza i dialog

Istnieje więcej niż jedno powiązanie między „Gregorianą” a Japonią. To sam Grzegorz XIII, papież, który przyjął japońskich dyplomatów w XVI wieku, zbudował nową siedzibę Kolegium Rzymskiego, uroczyście zainaugurowaną w 1584 roku i powiększoną o korzyści i przywileje, rozszerzone na każde kolegium jezuickie, w którym studiowano filozofię i teologię, w tym dzieje Japonii. Bardzo ważną postacią był między innymi jezuicki arcybiskup Giovanni Pittau, który przebywał w Kraju Wschodzącego Słońca przez 29 lat, gdzie był misjonarzem i rektorem Uniwersytetu Sophia w Tokio. Następnie został rektorem Gregoriany w latach 1992-1998, zanim dołączył jako sekretarz do Kongregacji ds. Edukacji Katolickiej. „Znał język niemal doskonale i przywiózł Japonię do Rzymu”, ucieleśniając powołanie Towarzystwa Jezusowego `do poznawania kultur i otwierania się na świat`”, zauważył o. Mark Lewis SJ, rektor Papieskiego Uniwersytetu Gregoriańskiego, który podkreślił, że „dyplomacja jest aktualną i bardzo ważną rzeczą dla Kościoła, szczególnie w dzisiejszych czasach kryzysu”. „Już  w XVI wieku”, wyjaśnił , „istniały ambasady, które miały na celu zademonstrowanie znaczenia papiestwa, ale także dążenie do pokoju i lepsze zrozumienie różnych kultur świata”.

>>> Matka Boża jako posążek Buddy. O „ukrytych chrześcijanach” w Japonii 

Nowy sposób komunikacji

Gościem specjalnym reprezentującym ambasadę Japonii przy Stolicy Apostolskiej była pisarka i autorka popularnych komiksów manga, Kan Takahama ze wspólnoty chrześcijańskiej w Japonii i ambasadorka pawilonu Stolicy Apostolskiej na zbliżającej się Wystawie Światowej Expo 2025 w Osace. Owoce jej badań nad historią tzw. „ukrytych chrześcijan”, oparte na  dokumentach rodzinnych i zbieraniu ustnych świadectw, stały się inspiracją dla jej prac, z których pierwsza nosi tytuł „Shishi to Botan” – „Lew i piwonie”. O. Lewis podkreślił, że ten szczególny rodzaj sztuki, anime i manga, „uczą młodych ludzi historii w inny sposób. Myślimy, że młodzi ludzie nie potrafią docenić swojej historii, ale dzięki sztuce współczesnej jest to możliwe. W swoich opowieściach Takahama dodaje trochę fantazji, ale podstawowa historia pozostaje”. Sztuka również przekazuje pamięć, ponieważ pozostaje wiele lat po jej stworzeniu. „Dzięki mandze można wymyślić nowe metody nauczania, które mogą utrzymać uwagę uczniów”, zauważył rektor Gregoriany.

Owocna współpraca

Atsutoshi Hagino, radca ambasady Japonii przy Stolicy Apostolskiej, powiedział, że jest pod wielkim wrażeniem, że wielu włoskich badaczy zna historię „misji Tenshō” i że istnieją odnoszące się do tego dokumenty przechowywane przez Stolicę Apostolską. W Japonii, po zakazie chrześcijaństwa, było wielu ukrytych chrześcijan, nad którymi Kan Takahama prowadzi badania. „Mam nadzieję, że w niedalekiej przyszłości znacznie więcej osób podejmie się badania `ukrytego chrześcijaństwa`, w tym włoscy badacze. Wszystko to sprawia, że współpraca i relacje między Japonią a Stolicą Apostolską staną się jeszcze bardziej intensywne” – podsumował dr Hagino.

Misja Tenshō – pielgrzymka wiary

Proprefekt Dykasterii ds. Ewangelizacji, arcybiskup Rino Fisichella, przypomniał, że chrześcijaństwo charakteryzuje się pielgrzymowaniem, a ci czterej młodzi mężczyźni, „którzy czuli w sercu pragnienie przybycia do Rzymu, aby oddać cześć relikwiom apostołów, wyruszyli w drogę”. „Była to pielgrzymka wiary”, mówił abp Fisichella, ”z pewnością motywowana interesami dyplomatycznymi, ale kiedy przybyli do miasta Piotra i Pawła, ważne było dla nich świadectwo dane przez apostołów. I nie jest przypadkiem, że młodzi Japończycy, po powrocie do ojczyzny, dokonywali wyborów wiary, a dla niektórych z nich był to nawet całkowity dar z życia, aby dawać świadectwo prawdzie Ewangelii”.

„To, co dziś tutaj świętujemy, jest z pewnością momentem ewangelizacji, jest głoszeniem, znaczeniem naszej obecności w świecie. Jest to Thesaurum Fidei, które zachowujemy i przekazujemy z pokolenia na pokolenie” – wyjaśnił dalej pro-prefekt Dykasterii ds. Ewangelizacji. „Głosiliśmy ją na wiele sposobów, w tym poprzez sztukę, muzykę, literaturę. Poprzez wszystko, co stanowi drogę piękna. Droga, którą przebyła ta czwórka młodych Japończyków, była drogą piękna. Przemierzyli kontynenty, poznali różne kultury, a następnie dotarli do szczytu swoich poszukiwań, do piękna Rzymu” – stwierdził abp Fisichella. Na koniec arcybiskup podkreślił: „Dziś jesteśmy tu ponownie, aby poprzez przykład, świadectwo, odpowiedzialność tych czterech młodych ludzi przypomnieć nam, jak decydujące dla życia jest ponowne odkrycie korzeni swojej wiary. I to właśnie chcieliśmy zrobić, udając się do Osaki z pawilonem, w którym znajdzie się również projekt Thesaurum Fidei” – powiedział pro-prefekt Dykasterii ds. Ewangelizacji.

Caravaggio na Expo

Abp Fisichella przypomniał również o wielkim wydarzeniu, jakim jest prezentacja „Złożenia do grobu” Caravaggia w pawilonie Stolicy Apostolskiej na Expo 2025 w Osace.  Jedyne dzieło wielkiego artysty znajdujące się w zbiorach Muzeów Watykańskich znajdzie się w Osace, „aby świadczyć o wyjątkowym bogactwie, które chce być udostępniane, dzielone, a przede wszystkim kontemplowane”. „Jako temat przewodni naszego pawilonu wybraliśmy `Piękno przynosi nadzieję`, kontemplacja piękna oferowanego przez dzieło geniuszu Caravaggia staje się drzwiami. A wezwanie drzwi jest tym samym, którego doświadczamy w Rzymie, pielgrzymką do Drzwi Świętych. Ale drzwi to nie tylko nazwa przedmiotu, to także czasownik, ponieważ piękno niesie ze sobą nadzieję. Złożenie do grobu jest znakiem głębokiej nadziei, ponieważ mówi nam, że śmierć została pokonana przez Zmartwychwstanie” – mówił arcybiskup. „Jubileuszowi pielgrzymi przybywający dziś do Rzymu – dodał – są pielgrzymami nadziei, podobnie jak czterech młodych Japończyków, którzy dokonali wyborów, które do dziś są podziwiane, badane i w ten sposób znane przyszłym pokoleniom”.

Spotkanie z Ewangelią poprzez mediację

„Dziś wspominamy wydarzenie, które wydaje się bardzo odległe w czasie. Co misja we Włoszech z 1585 roku ma wspólnego z prześladowaniami, męczeństwem i chrześcijanami ukrywającymi się w Japonii?” Takie pytanie zadał podczas wystąpienia arcybiskup Lukki, Paolo Giulietti. „Ma to coś wspólnego, ponieważ ewangelizacja jest spotkaniem, które odbywa się poprzez mediację, między ludźmi, którzy mówią innym językiem, kulturą, historią i zainteresowaniami”.

W Japonii to spotkanie stało się natychmiast widoczne jako szczególnie znaczące, ponieważ misjonarze znajdują tysiącletnią cywilizację i ponieważ oferuje klucz do zrozumienia, dlaczego ewangelizacja Japonii w ciągu zaledwie 50 lat zakorzeniła się tak głęboko, że przetrwała absolutnie bezwzględne prześladowania. „Oznacza to – kontynuował arcybiskup – że doszło do owocnego spotkania nie tylko między Ewangelią a ludźmi, ale także między dwiema cywilizacjami, dwiema kulturami. Jezuiccy misjonarze zrozumieli, że Ewangelia nie może spotkać się w umysłach i sercach Japończyków, jeśli nie dojdzie do prawdziwego spotkania dwóch kultur, bogatych w tradycje i wartości” – stwierdził abp Giulietti. Misjonarze udali się do Japonii, starając się na wszelkie sposoby zrozumieć język i tradycję tego ludu. Ale Japończycy również musieli przyjechać do Włoch, do Europy, aby zrozumieć wartości, tradycje i kulturę tego odległego dla siebie świata. „Ta misja wzajemnego zrozumienia z pewnością poszerzyła przestrzeń komunikacji, w której przekazywane są wartości” – zauważył abp Giulietti.

Wzajemne zrozumienie

Przekazywanie Ewangelii wymaga wzajemnego zrozumienia. „Ewangelizacja musi być nieustanną pielgrzymką, nieustannym wchodzeniem między kultury, aby z wzajemnego zrozumienia” – mówił abp Giulietti – „zrodziła się przestrzeń, w której można przekazywać i przyjmować to, co jest naprawdę ważne dla życia. Te odległe w czasie wydarzenia są interesujące, ponieważ to, co się wydarzyło, może nadal się wydarzać i czynić ewangelizację interesującą i owocną nawet w tak różnych i odległych czasach”.

Zobacz także