Św. Maria Magdalena – wielka pokutnica i… cudzołożnica

Papież Grzegorz I Wielki utożsamił Marię z Magdali z jawnogrzesznicą i z Marią, siostrą Łazarza. W Marii Magdalenie widziano także pustelnicę z V w., Marię Egipcjankę, przed nawróceniem parającą się nierządem.

Pod władzą grzechu

Nie mamy pewności, co Rabbi pisał na piasku, ale wiemy na pewno, że wyrzucił z Marii Magdaleny siedem demonów, czyli wszelkie zło, dlatego jednym z atrybutów tej świętej uczyniono siedem diabelskich głów. Przyprowadzenie jawnogrzesznicy przed oblicze Jezusa Chrystusa ukazał między innymi niderlandzki malarz Pieter Bruegel Starszy. Nierządnica stoi odziana w nowożytny strój, z pochyloną głową i ze złożonymi rękoma. W jej pobliżu, pisząc na piasku, półklęczy Zbawiciel. Zapisane na ziemi słowa wywołują u zgromadzonych wokół mężczyzn niepokój powodujący, że niektórzy z nich oddalają się w pośpiechu, dręczeni wyrzutami sumienia.

Ten sam epizod przedstawił, ale w zupełnie innej scenerii, finlandzki mistrz pędzla Albert Edelfelt. Liczbę postaci ograniczył do Zbawiciela i Marii Magdaleny. Na tle rodzimego pejzażu (brzozy w słońcu, woda) ukazał jawnogrzesznicę w ludowym stroju Finki, a Jezusa Chrystusa w białej szacie, sandałach i z laską w chwili, gdy Mesjasz wyciąga ku Marii Magdalenie rękę, a ona patrzy na Niego, niedowierzając jeszcze, że nikt jej nie potępił.

>>> Kim była i jak wyglądała Maria Magdalena? Legenda i model 3D

Pokutnica

Marię Magdalenę przedstawiano także jako pokutującą (zgodnie z tradycją pokutowała przez trzydzieści lat). Pokutnicą uczynił ją na swoim obrazie na przykład Georges de La Tour. Święta siedząca przy stole z odsłoniętymi ramionami, prawą rękę opiera na czaszce, a lewą dotyka swej twarzy. Spogląda w zadumie na płomień oświetlający jej postać i stół, na którym znajdują się dwie księgi, dyscyplina i krzyż.

Z czaszką i księgą, ale i z balsaminką (naczyniem na olej) Marię Magdalenę pokutującą przedstawił Tycjan, tym razem we włoskim pejzażu. Z kolei El Greco wyobraził ją z krucyfiksem i czaszką na tle skalistej pustyni, pod skłębionymi, ciemnymi chmurami. Hiszpański malarz Pedro de Mena włożył odzianej w skromną szatę pokutnicy krzyż do ręki, a Donatello wyrzeźbił ją dla florenckiej katedry jako wycieńczoną pokutą. Przedstawienia Marii Magdaleny obfitują w jej atrybuty: poza księgą Ewangelii, krzyżem, dyscypliną, czaszką i balsaminką (Bernardino Luini ukazał świętą wlewającą olej do balsaminki), ale również bogatą suknią lub włosiennicą atrybutami Marii Magdaleny są liść palmy, kadzielnica, zwierciadło, szkatułka z kosztownościami i wieniec z róż. Liść palmy to symbol pustelniczego życia świętej, odpychana przez nią szkatułka z kosztownościami wraz ze zwierciadłem oznacza wystawne życie, a różany wieniec symbolizuje miłość Marii Magdaleny do Jezusa Chrystusa.

Pod krzyżem i w ogrodzie

W licznych przedstawieniach Ukrzyżowania Maria Magdalena klęczy pod krzyżem, obejmując ramionami jego pionową belkę. W takiej postawie ukazał ją chociażby El Greco, a niemiecki artysta Matthias Grünewald kazał jej wznieść ręce w geście rozpaczy ku Zbawicielowi. Znane są też przedstawienia Marii Magdaleny w ogrodzie, w którym spotyka Mesjasza w stroju ogrodnika. To właśnie jej jako pierwszej, a nie apostołom, objawił się Zbawiciel po zmartwychwstaniu. Scenę tę wyobraził między innymi rosyjski malarz Aleksander Andriejewicz Iwanow na obrazie Noli me tangere („Nie zatrzymuj [dotykaj] Mnie”), nadając postaciom Jezusa Chrystusa i Marii Magdaleny klasyczne piękno podkreślone łagodnym światłem.

Zobacz także