Znaleziony w Izraelu pierścień należał do chrześcijanina?

Chłopiec – dobry pasterz – z owieczką na ramionach, wyryty na niebiesko-zielonym kamieniu szlachetnym złotego pierścienia z III wieku, mógł przedstawiać Jezusa, jak uważa Izraelski Urząd ds. Zabytków (IAA)? Takie stanowisko wyraziła Candida Moss, katolicka profesor historii chrześcijaństwa na uniwersytecie w brytyjskim Birminghamie. Swoje uwagi na ten temat przedstawiła ona 6 lutego na amerykańskiej stronie internetowej Daily Beast.

Sprawa dotyczy znaleziska, pochodzącego z wraku jednego z dwóch statków zatopionych koło starożytnego portu w Cezarei w dzisiejszym Izraelu. O ich odkryciu oznajmił w grudniu ub.r. wspomniany Urząd ds. Zabytków. Oba statki dzieli różnica ponad 1000 lat, na tym młodszym znaleziono bowiem m.in. monety z XIV wieku. Na pokładzie tego starszego, z III stulecia odkryto monety, rzymskie figurki i dzwonki, ale szczególną uwagę archeologów przykuła owa podobizna chłopca – „dobrego pasterza”. Według IAA „najprawdopodobniej przedstawia ona Jezusa”. Pogląd ten wzbudził gorące polemiki wśród uczonych, którzy zastanawiają się, co miałby oznaczać ten wizerunek.

>>> Izrael o polskim dyplomacie ratującym Żydów: bohater, któremu tysiące osób zawdzięczają życie

Badaczka angielska zaczęła swe dociekania od próby wyjaśnienia przyczyny zatonięcia tych i wielu innych statków koło Ceazarei. Przytoczyła opinię Jacoba Sharvita, archeologa morskiego z IAA, który stwierdził, iż w I wieku po Chrystusie w Cezarei zbudowano falochrony, które jednak z powodu swych „wad konstrukcyjnych” spowodowały szybkie zamulenie portu, co z kolei doprowadziło do różnych katastrof morskich.

Dobry Pasterz

Następnie autorka zajęła się samym znaleziskiem. Przypomniała, że Jezus sam siebie nazywał Dobrym Pasterzem (J 10, 11-18), a poza tym Ceazarea Nadmorska była jakby „domem” dla wielu chrześcijan. To tu Piotr ochrzcił centuriona Korneliusza i stąd – według J. Sharvita – „chrześcijaństwo wyruszyło głosić Ewangelię na cały świat”, ale z tym drugim poglądem C. Moss nie zgadza się.

Jezusa – Dobrego Pasterza przedstawiała już ikonografia wczesnochrześcijańska, szczególnie w Rzymie. Wizerunki Dobrego Pasterza znajdują się na cmentarzu św. Kaliksta z III wieku i w katakumbach Pryscylli z III-IV w., a także w katakumbach Domicylli, datowanych przez niektórych badaczy nawet na drugie stulecie.

Jednocześnie brytyjska historyczka zauważyła, że „chrześcijański «Dobry Pasterz» był jednym z wielu wizerunków ikonograficznych, które zaadoptowano ze sztuki grecko-rzymskiej”. Ów Dobry Pasterz był właściwy nie tylko chrześcijaństwu. Pisze o tym szerzej Robin Jensen w „Przewodniku po sztuce chrześcijańskiej” (The Routledge Handbook of Early Christian Art). Podobny motyw występował np. na starożytnych wyobrażeniach wysłannika bogów olimpijskich – Hermesa i innych, co jednak nie znaczyło, jakoby Jezus był „chrześcijańskim Hermesem” – zaznaczyła C. Moss. W tym kontekście zwróciła uwagę, że ktoś, kto oglądał znaleziony obecnie pierścień z III wieku, mógł się tam wtedy dopatrzyć Hermesa, a ktoś inny Jezusa.

>>> Izrael: linie lotnicze wprowadzają stałe pory modlitw podczas lotów

Dwie litery

Mimo tych podobieństw (do wyobrażeń grecko-rzymskich), autorka uważa, iż jest kilka dobrych powodów, aby uznać, że noszący ów pierścień człowiek był chrześcijaninem. W tym wypadku przywołuje ona Jeffreya Spiera, kuratora muzeum J. Paula Getty`ego w Los Angeles. Według niego „najczęściej używanym i najbardziej znanym wizerunkiem w chrześcijaństwie III i IV wieku był właśnie Dobry Pasterz, którego podobizna pojawiała się obok innych: ryby, kotwicy i znaku „Chi-rho” (czyli liter X i P w alfabecie greckim). Powstał on z nałożenia na siebie obu tych liter, oznaczających Chrystusa – po grecku Christos – tworząc w ten sposób monogram.

Historyczka brytyjska przypomniała ponadto, że Cezarea była jednym z „nowych ośrodków intelektualnych” w III wieku, obok Rzymu i być może Efezu. Lubił tu przebywać np. Orygenes (ok. 184-ok. 253), aby prowadzić dysputy z rabinami. „Było to miasto, w którym chrześcijanie żyli obok Samarytan, rabinów, różnych kultów grecko-rzymskich z czynną świątynią Mitry i kultem cezara. Chrześcijanin, nosząc wizerunek Dobrego Pasterza, chciał wyrazić w ten sposób swoją wiarę i jednocześnie dla niechrześcijan był to znak budujący więzi w tamtejszym wielokulturowym społeczeństwie” – stwierdziła C. Moss.

Zobacz także