Zdjęcie: Powszechny Spis Ludności, grudzień 1931r., kolejny miał być przeprowadzony za 10 lat, w 1941 roku, fot. Maciej Kluczka, misyjne.pl, zbiory wystawy „Odzyskana. Fotoreportaż z Warszawy 1918-1939” w Domu Spotkań z Historią.
Zobacz Warszawę, zobacz Polaków sprzed 100 lat [ZDJĘCIA]
To niezwykła podróż po Warszawie, która w 1918 r. stała się stolicą kraju, odzyskującego niepodległość po 123 latach. Zaczynała odzyskiwać to, co straciła: tkankę miejską, ludzi, architekturę, klimat. Mówi się, że międzywojenna Warszawa była jednym z najpiękniejszych miast ówczesnej Europy. Niestety – nie przetrwała długo. W 1939 r. strawiła ją kolejna wojenna pożoga.
Tym samym zapraszamy Was, Drodzy Czytelnicy misyjne.pl, na krótki cykl „O Niepodległej zdjęciem, powieścią i teatrem”. Chcemy tym samym nieco przedłużyć radość z setnej rocznicy odzyskania niepodległości. Dziś – co już wiadome – zdjęcia.
Zdjęcie: budowa Muzeum Narodowego, lata 1935-1936, fot. Maciej Kluczka, misyjne.pl, zbiory wystawy „Odzyskana. Fotoreportaż z Warszawy 1918-1939” w Domu Spotkań z Historią
Dzień po setnej rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości chcemy spojrzeć na stolicę kraju, na odzyskaną Warszawę. To wzruszająca i zachwycająca podróż! W zasobach Narodowego Archiwum Cyfrowego znajduje się się blisko… 16 milionów zdjęć! Najwięcej jest powojennych, te najciekawsze znajdują się w zespole nr 1 – „Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny – Archiwum Ilustracji”. I to właśnie je możemy oglądać na wystawie „Odzyskana. Fotoreportaż z Warszawy 1918-1939”. Wystawa jest otwarta w warszawskim Domu Spotkań z Historią (ulica Karowa, tuż przy Krakowskim Przedmieściu i Pałacu Prezydenckim).
Zdjęcie: uroczystość przekazania dzwonów Świątyni Opatrzności Bożej. Budowa kościoła pw. św. Jakuba Apostoła przy ulicy Grójeckiej (warszawska Ochota, na zdjęciu) rozpoczęła się w 1911 r, i trwała z przerwami do 1938 r. Wzniesiono także drewniana dzwonnice, w której powieszono dzwony podarowane przez gdańską stocznię. Docelowo miały zawisnąć w Świątyni Opatrzności Bożej, fot. Maciej Kluczka, misyjne.pl, zbiory wystawy „Odzyskana. Fotoreportaż z Warszawy 1918-1939” w Domu Spotkań z Historią.
IKC był dziennikiem informacyjnym, który ukazywał się w Krakowie w latach 1910-1939. Jego założyciel, Marian Dąbrowski, chciał stworzyć gazetę, która charakterem nawiązywałby do wiedeńskich czy paryskich popołudniówek, pełnych zdjęć i ilustracji. Dziennik zamieszczał ilustracje dotyczące różnych dziedzin życia – polityki, społeczeństwa, religii, nauki, wojskowości, sportu, architektury. Publikował też artykuły, wiadomości, reportaże z kraju i z świata. IKC był chętnie czytanym periodykiem w międzywojennej Polsce. Współpracował z agencjami zagranicznymi z Londynu, Paryża, Berlina i Nowego Jorku. Miał też oddziały w Polsce, a w Warszawie przy Krakowskim Przedmieściu. Historia zatoczyła takie koło, że teraz wystawę możemy oglądać w Domu Spotkań z Historią, tuż przy Krakowskim Przedmieściu. IKC szybko reagował na bieżące wydarzenia, dzięki czemu powstał zbiór dokumentujący najważniejsze wydarzenia w Polsce w okresie międzywojennym. Dla nas jest on okazją do poznania historii i ludzi ją tworzących.
fot. Maciej Kluczka, misyjne.pl, zbiory wystawy „Odzyskana. Fotoreportaż z Warszawy 1918-1939” w Domu Spotkań z Historią
Warszawa 100 lat temu
Warszawa stała się wtedy znów stolicą wolnego państwa. Kuratorki wystawy postanowiły zaprezentować fotograficzny portret „Odzyskanej”. Nie zobaczymy na nie niej tylko samej Warszawy, ale i mieszkańców. Zdjęcia zabierają nas w podróż od 1918 r. i będzie to podróż przez cały okres międzywojenny. Od zaborów, przez wielki kryzys lat trzydziestych, aż do roku 1939. Wystawę tworzą zdjęcia fotografów prasowych z koncernu „Ilustrowanego Kuriera Codziennego”, których nazywa się prekursorami polskiej fotografii reportażowej.
fot. Maciej Kluczka, misyjne.pl, zbiory wystawy „Odzyskana. Fotoreportaż z Warszawy 1918-1939” w Domu Spotkań z Historią
Zapraszamy na spacer po ulicach, placach, parkach, hala targowych, po bogatych i biednych dzielnicach Warszawy. Do przyjrzenia się życiu toczącemu się w przestrzeni miasta – nie tylko ważnym wydarzeniom, uroczystościom, ale i rozmaitym scenom z codzienności (kuratorki Anna Brzezińska i Katarzyna Madoń-Mitzner)
Przedwojenna Warszawa bywa często traktowana nostalgicznie, jako miasto wręcz mityczne, które bezpowrotnie utraciliśmy. Jednak to, co zniszczyła II wojna światowa, utrwaliły i zachowały dla następnych pokoleń fotografie. Przyznam, że momentami niezwykle interesujące, bo pokazujące miejsca w Warszawie, które znamy i w których bywamy dzisiaj. Momentami wzruszające, bo niektórych z nich już nie ma. Momentami zachwycające tym, jak różnorodnym i wielokulturowym miastem była nasza stolica. Fotografie z IKC przełamują stereotypy, pokazują różne odsłony miasta, nie tylko te z fasady, nie tylko te oczywiste.
Zdjęcie: paczki świąteczne dla biednych dzieci, kwiecień 1936r., fot. Maciej Kluczka, misyjne.pl, zbiory wystawy „Odzyskana. Fotoreportaż z Warszawy 1918-1939” w Domu Spotkań z Historią
Dzięki wystawie możemy zdać sobie sprawę z tego, że w sumie… ta historia nie jest aż tak odległa. Ile jest współczesnych odniesień i skojarzeń, jak bliscy mogą być nam tamci ludzie. „Wydaje się, że mimo dziejowych kataklizmów zachowana została jakaś ciągłość, genius loci” – piszą kuratorki wystawy. W tamtym czasie fotografowie artyści, z modnymi wówczas piktorialistami na czele, skupiali się na portretach, architekturze i pejzażach, a w swojej pracy używali ciężkich aparatów wielkoformatowych. Natomiast pierwsi fotoreporterzy agencji prasowej Światowid z koncernu IKC rzucili się w wir pracy w terenie, wśród ludzi. Odkrywali zalety aparatów małoobrazkowych, takich jak Leica. Lekki jak na tamte czasy sprzęt i jego niewielkie rozmiary pozwalał na sprawne przemieszczanie się i podchodzenie blisko ludzi. Reportażyści mogli towarzyszyć mieszkańcom odradzającej się Warszawy. Uchwycili momenty, które niezauważone, już nigdy nie zostałyby dostrzeżone, zapamiętane i zachowane.
Zdjęcie: rozpoczęcie roku szkolnego, grupa dzieci wchodzi do kościoła św. Krzyża na Krakowskim Przedmieściu, fot. Maciej Kluczka, misyjne.pl, zbiory wystawy „Odzyskana. Fotoreportaż z Warszawy 1918-1939” w Domu Spotkań z Historią
Fotograficzna misja
Nie były to jednak obrazy sielankowe i takie, które mogłyby być tylko laurką dla stolicy. Fotoreporterzy nie omijali trudnych tematów – biedy, bezrobocia, bezdomności. Stworzyli coś, czego w tamtych czasach nie było – fotografię społeczną. Z naszej perspektywy można powiedzieć coś jeszcze – wypełnili misję: historyczną, dziennikarską, dziejową. Widzimy tych, którzy mieszkali w stolicy naszego kraju sto lat przed nami. Tworzyli jej tkankę, później tak okrutnie poszarpaną przez II wojną światową. Dzięki ich pasji możemy obejrzeć dokument tamtych lat. Większość zdjęć jest niestety anonimowa, znane nazwiska fotoreporterów to Jan Binek, Leon Jarumski, Jan Ryś.
Zdjęcie: Aleje Ujazdowskie wiosną, fot. Maciej Kluczka, misyjne.pl, zbiory wystawy „Odzyskana. Fotoreportaż z Warszawy 1918-1939” w Domu Spotkań z Historią
Dokument i świadectwo tamtych lat
Wystawa została zaprezentowana wspólnie z Narodowym Archiwum Cyfrowym – głównym partnerem wystawy i albumu, dysponentem zdjęć fotoreporterów IKC. Po raz pierwszy są prezentowane w tak szerokim, panoramicznym wyborze. Dla historycznego przypomnienia…. Gdy 10 1918 r. listopada Józef Piłsudski wracał do Warszawy, teoretycznie trwała jeszcze wojna. Już świat dowiedział się o zawieszeniu broni. Rada Regencyjna przekazała władzę Piłsudskiemu, później powstał rząd Jędrzeja Moraczewskiego. Polska była niepodległa. Wyzwania, które stanęły przed nową Polską, były olbrzymie. Największe z nich to spojrzenie na całość państwa, które przez 123 lata wchodziło w skład trzech mocarstw o różnych kulturach, typach gospodarek i różnym stosunku do zamieszkującej je polskiej ludności. Kolejne wzywanie to scalenie terytorialne, zbudowanie podwalin państwa demokratycznego i systemu sojuszów międzynarodowych. Czasami nieco zapominanym i niedocenianym wyzwaniem było utrzymanie spokoju społecznego. To nie było takie proste i oczywiste w państwie wielonarodowym, jakim była II RP. W gospodarce było wtedy nieco lepiej, reforma monetarna ministra Grabskiego ustabilizowała pozycję złotego. Jednocześnie rozwijały się inwestycje w Centralnym Okręgu Przemysłowym, a port w Gdyni był rozbudowany. Jednak w 1929 r. wybuchł wielki kryzys gospodarki światowej, który mocno dotknął Polskę, czego efektem było przede wszystkim wysokie bezrobocie.
fot. Maciej Kluczka, misyjne.pl, zbiory wystawy „Odzyskana. Fotoreportaż z Warszawy 1918-1939” w Domu Spotkań z Historią
Fotoreporterzy uwieczniali ważne wydarzenia z życia miasta i obrazki z różnych dzielnic, nie tylko reprezentacyjnego Śródmieścia, ale także Powiśla, Czerniakowa czy dzielnicy północnej zamieszkanej głównie przez ludność żydowską. Na zdjęciach oglądamy np. wydarzenia sportowe, takie jak np. skok do wody z trampoliny w wykonaniu sportsmenki Klausówny na pływackich mistrzostwach Polski w 1931 r. Są oczywiście zdjęcia z uroczystości państwowych, jak obchody 67. rocznicy wybuchu powstania styczniowego z udziałem weteranów czy odsłonięcie pomnika Lotnika na pl. Unii Lubelskiej 11 listopada 1932 r., a także religijnych, np. procesji katolickiej na Starym Mieście czy żydowskiego Święta Namiotów na ul. Ptasiej. Ale oprócz tych wielkich i ważnych wydarzeń na zdjęciach toczy się po prostu zwykłe życie: ludzie czekają na tramwaj, ktoś czyta gazetę, dzieci bawią się w Ogrodzie Saskim, przygrywa orkiestra podwórkowa, dwie policjantki w mundurach patrolują ulice, krawiec z Kercelaka szyje na maszynie, sprzedawca książek rozkłada swój towar na pl. Napoleona, staruszka w chuście handluje pączkami z wiklinowego kosza na pl. Żelaznej Bramy. Trwa też budowa nowych gmachów, takich jak Prudential, sądy na Lesznie, tor wyścigów konnych na Służewcu czy Dworzec Główny, który spłonął w 1939 r., jeszcze przed oficjalnym otwarciem.
Zdjęcie: kard. August Hlond, prymas Polski w latach 1926–1948, fot. Maciej Kluczka, misyjne.pl, zbiory wystawy „Odzyskana. Fotoreportaż z Warszawy 1918-1939” w Domu Spotkań z Historią
Jak się mieszkało?
Rozwój Warszawy w pierwszych latach po odzyskaniu niepodległości był naznaczony trudnościami i ograniczeniami. Na przedmieściach dominowało zacofanie przestrzenne. Powszechnym problemem dzielnic robotniczych (Wola, Praga czy Mirów) był brak sieci wodociągów i kanalizacji czy drewniana zabudowa, a także domy sąsiadujące z przeludnionymi kamienicami czynszowymi. Największe zmiany w przestrzeni miasta nastąpiły w latach trzydziestych. Warszawa mogła korzystać z ożywienia po wielkim światowym kryzysie gospodarczym. Wiele inwestycji powstało z inspiracji prezydenta Stefana Starzyńskiego. Mimo to, pod koniec lat trzydziestych, miasto było pełne kontrastów. Z jednej strony prawie co trzeci budynek był drewniany, a co trzecie mieszkanie nie miało kanalizacji i elektryczności. Dużym problemem było przeludnienie mieszkań komunalnych. W 1938 r. ponad 30% warszawiaków żyło w mieszkaniach jednoizbowych. Mniej więcej w co trzecim mieszkaniu żył kątownik, czyli osoba niespokrewniona z resztą domowników. W liczącej wtedy 1,3 miliona ludzi Warszawie takich osób było prawie 116 tysięcy. Bezdomnych było około 20 tysięcy. Na wystawie przytoczono słowa Filipa Springera. Przypomina on, że dla bezdomnych utworzona była nawet osobna urzędnicza, statystyczna kategoria: „bezdomni z powodu klęski mieszkaniowej”. Wyrzucani na bruk ludzie budowali na obrzeżach miasta (dzisiejsze Okęcie czy Powązki) szałasy, budy, szopy. Dużym i poważnym kłopotem międzywojennej Warszawy były samobójstwa. W 1938 r. na swoje życie targnęło się 1100 osób. Nie można jednak pominąć faktu, że władze stolicy dość konsekwentnie pracowały nad zmianą tej sytuacji (budowa kanalizacji, brukowanie ulic, rozbiórka drewnianych ruder). W 1935 r. powstał plan dla miasta, wybudowano wiele nowoczesnych obiektów (np. tor wyścigów na Służewcu, Dworzec Główny czy Sąd Grodzki). Rozwój miasta, które dźwignęło się po jednej wojnie, przerwała jednak druga…
***
Wystawę oglądać można do 13 stycznia 2019 r., od wtorku do niedzieli (wstęp wolny).
Zdjęcia (zbiory wystawy „Odzyskana. Fotoreportaż z Warszawy 1918-1939” w Domu Spotkań z Historią): 1 – otwarcie cywilnego portu Okęcie, kwiecień 1934r., 2 – uroczystość otwarcia Mostu Księcia Józefa Poniatowskiego, październik 1927r., 3 – uroczystości imieninowe Marszałka Piłsudskiego, Belweder marzec 1927r., 4 – demonstracja bezrobotnych, dzielnica Leszno, kwiecień 1926r., 5- inauguracja roku akademickiego 1930/31, wejście do kościoła Zbawiciela, 6 – obchody Dnia Dobroci dla Zwierząt, Krakowskie Przedmieście, wrzesień 1932r., 7 – dzieci zbierają makulaturę na rzecz Polskiego Białego Krzyża, 8 – Zielone Świątki na Bielanach, okolice kościoła pokamedulskiego, lata 30., 9 – sprzedaż bazi i palemek wielkanocnych przed kościołem Karola Boromeusza na ulicy Chłodnej, 10 – policjant przeprowadza dzieci przez ulicę, lipiec 1925r., 11 – ulica Świętojerska, kwiecień 1926r., 12 – protest bezrobotnych, ulica Leszno, 1926r.
| Galeria (12 zdjęć) |
Wybrane dla Ciebie
Czytałeś? Wesprzyj nas!
Działamy także dzięki Waszej pomocy. Wesprzyj działalność ewangelizacyjną naszej redakcji!
| Zobacz także |
| Wasze komentarze |
Wiadomości
Wideo
Modlitwy
Sklep
Kalendarz liturgiczny