fot. unsplash
Jak to się stało, że w Rosji jest Kościół katolicki?
Mianowanie 30 lipca br. przez Franciszka biskupa pomocniczego dla archidiecezji Matki Bożej w Moskwie w osobie franciszkanina o. Nikołaja Dubinina jest okazją do przypomnienia pokrótce dziejów Kościoła katolickiego w Rosji. Wczorajsza decyzja papieska jest pierwszą nominacją biskupa dla tego kraju od 2002 r., jest to też pierwszy rodowity Rosjanin, mianowany biskupem w tym kraju od ponad stu lat i pierwszy w ogóle biskup pomocniczy w Kościele katolickim w Rosji.
Trudno dokładnie określić, ilu katolików zamieszkuje dziś największy kraj świata – najczęściej mówi się o 600-800 tysiącach (na ok. 147 mln mieszkańców). O ile w części europejskiej większość wiernych mieszka w miastach, to na Syberii sytuacja jest odwrotna – katolicy mieszkają głównie na wsiach, niekiedy oddalonych od siebie o setki kilometrów.
>>> Rosja: papież mianował biskupa pomocniczego w Moskwie
Początki
Kościół katolicki w Rosji obecny jest od co najmniej trzech wieków i choć zawsze był mniejszościowy, to na trwałe wpisał się w kulturę religijną tego kraju. Od początku też rozwijał się, mimo trudności, nie tylko wśród Polaków, Litwinów, Ukraińców i innych narodów tradycyjnie katolickich, ale przyciągał także rodowitych Rosjan, wśród których w pewnych okresach (np. w drugiej połowie XIX wieku) była nawet moda na „łatinstwo” i „zapadniczestwo” („zachodniość”). Znane były nawrócenia na katolicyzm wśród rosyjskiej arystokracji.
Rosja pod koniec XVIII w. stała się schronieniem dla jezuitów z całej Europy, gdy Katarzyna II nie pozwoliła wykonać na terenie Rosji bulli Klemensa XIV z 1783 r., rozwiązującej Towarzystwo Jezusowe. Ale już w 1820 r. jezuitów wypędzono z całego Cesarstwa.
>>> Moskwa: patriarcha Cyryl dzwonił do papieża
Dekret o tolerancji – krótka „normalność”
Sytuacja Kościoła katolickiego znacznie się poprawiła, gdy 17 kwietnia 1905 r. car Mikołaj II wydał dekret tolerancyjny, zrównujący pod względem prawnym wszystkie wyznania i religie w Imperium. Wolność odzyskali wówczas grekokatolicy (zdelegalizowani w latach 1839 i 1875) i normalne możliwości działania zyskali łacinnicy. Według statystyk oficjalnych, raczej zaniżonych, w latach 1905-9 z prawosławia na katolicyzm przeszło 233 tys. osób, przede wszystkim dawnych grekokatolików, którzy wcześniej, po rozwiązaniu ich Kościoła stawali się formalnie prawosławnymi.
Ważnym wydarzeniem tamtych czasów był I Rosyjski Sobór Katolicki w Piotrogrodzie w dniach 29-31 maja 1917 r. pod przewodnictwem metropolity Andrzeja Szeptyckiego. Uchwalił on m.in. 68-punktowe „Postanowienia”, określające specyfikę rosyjskiego katolicyzmu obrządku wschodniego. Tamten czas, do rewolucji bolszewickiej, był jedynym okresem normalnego istnienia Kościoła katolickiego w Rosji. Istniało wówczas 6 diecezji, w 1921 r. powstał wikariat apostolski dla Syberii, a 2 lata później papież utworzył diecezję władywostocką.
EPA/ATEF SAFADI
Komunizm – zagłada
Ale wkrótce potem Kościół katolicki podzielił los innych wyznań i w drugiej połowie lat dwudziestych w praktyce przestał istnieć: pozamykano świątynie, uwięziono i zamordowano księży, siostry zakonne i świeckich. Wszystko to sprawiło, że katolicyzm na całe dziesięciolecia w praktyce zniknął z mapy Rosji. W czasach sowieckich zachował się tylko, i to w bardzo ograniczonym zakresie, na Litwie, w mniejszym stopniu na Łotwie oraz w zachodnich rejonach Białorusi i Ukrainy, które przed wojną należały do Polski. Na terenie europejskiej i azjatyckiej części Federacji Rosyjskiej istniało jedynie 10 parafii z 4 kościołami i 2 kaplicami, w których pracowało 8 księży, w większości w sędziwym wieku.
>>> Jak w Polsce chowano wyznawców prawosławia? Odwiedzamy historyczny cmentarz [FOTOREPORTAŻ]
Schyłek ZSRR – odrodzenie
Odrodzenie katolicyzmu nastąpiło pod koniec lat osiemdziesiątych, na fali ogólnej demokratyzacji życia społecznego i politycznego w ówczesnym ZSRR. 1 grudnia 1989 św. Jan Paweł II przyjął w Watykanie prezydenta ZSRR Michaiła Gorbaczowa, po czym 15 stycznia 1990 Stolica Apostolska i Sowiety nawiązały stosunki dyplomatyczne (choć miały one szczególny charakter, odmienny od relacji z innymi krajami; pełna ich normalizacja nastąpiła dopiero 9 grudnia 2009). 6 maja 1990 do Moskwy przybył pierwszy stały przedstawiciel dyplomatyczny Watykanu abp Francesco Colasuonno, po którym stanowisko to piastowało jeszcze 6 dyplomatów, łącznie z obecnym – abp. Giovannim d’Aniello (od 1 czerwca 2020).
Nowe struktury
13 kwietnia 1991 Jan Paweł II ustanowił 3 administratury apostolskie: po jednej dla europejskiej i azjatyckiej części Federacji Rosyjskiej oraz jedną dla Kazachstanu i Azji Środkowej, mianując jednocześnie biskupów dla tych jednostek (abp Tadeusz Kondrusiewicz w Moskwie, bp Joseph Werth SI w Nowosybirsku i bp Jan Paweł Lenga w Karagandzie). Później każda z administratur rosyjskich została podzielona na dwie mniejsze: 18 maja 1999 – dla Syberii Zachodniej (bp J. Werth) i Wschodniej (bp Jerzy Mazur) oraz 23 listopada 1999 – dla Północy (abp T. Kondrusiewicz) i Południa (bp Clemens Pickel) części europejskiej.
>>> Rosja. Wierszyna – parafia na początku świata [MISYJNE DROGI]
11 lutego 2002 Ojciec Święty utworzył w Rosji katolicką prowincję kościelną, podnosząc administratury apostolskie, będące jednostkami przejściowymi i tymczasowymi, do rangi jednej archidiecezji-metropolii i trzech diecezji. Przy tym – jak podkreślił abp T. Kondrusiewicz, mianowany jednocześnie metropolitą w Moskwie – przez szacunek dla Kościoła prawosławnego papież nazwał nowe jednostki nie od miast, jak to się zwykle dzieje, ale od imion świętych patronów tych diecezji. Moskwa stała się siedzibą archidiecezji Matki Bożej, a zarazem metropolii, obejmującej wszystkie nowe diecezje w tym kraju, a na jej czele stanął abp Kondrusiewicz.
fot. pixabay
Na tym terenie istniało wówczas ponad 220 parafii i około 300 mniejszych niezarejestrowanych jeszcze wspólnot, w których pracowało łącznie ok. 220 kapłanów i prawie 230 sióstr zakonnych. Zdecydowana ich większość pochodziła z 19 krajów całego świata. Tamta decyzja papieska, chociaż ówczesny przedstawiciel watykański abp Giorgio Zur uprzedził o niej kilka dni wcześniej Patriarchat Moskiewski, wywołała wśród tamtejszej hierarchii prawosławnej istną furię, która na wiele lat zaciążyła na stosunkach katolicko-prawosławnych w Rosji i choć mniej więcej od 2004 sytuacja się w miarę unormowała, nadal daleka jest od ideału. Jeszcze w grudniu 2008 ówczesny metropolita smoleński (obecny patriarcha) Cyryl zapewniał, że jego Kościół nigdy nie pogodzi się z istnieniem diecezji katolickich w Rosji.
>>> Rosja: maluje Chrystusa… na murach. „Ze świątyni na ulice”
W 1991 r. w Moskwie rozpoczęło działalność kolegium teologiczne pw. św. Tomasza z Akwinu, kształcące głównie świeckich i siostry zakonne. Od 1 września 1993 r. istnieje seminarium duchowne (najpierw w Moskwie, w 2 lata później przeniesione do Sankt-Petersburga), które w 1999 r. dało Kościołowi w Rosji pierwszych po 81 latach rodzimych kapłanów. 1 sierpnia 1996 r. zaczęło nadawać w Moskwie swe programy katolickie radio „Dar”, a w następnym roku w Sankt-Petersburgu – „Radio Maryja”. Z datą 2 października 1994 ukazała się pierwsza gazeta katolicka „Swiet Jewangielija”, która niestety upadła z braku środków (ostatni numer ukazał się na Boże Narodzenie 2007 r.). Od 1993 r. istnieje wydawnictwo „Biblioteka Duchowna”, które w 2 lata później stało się samowystarczalne i obecnie wydaje ok. 600 tytułów rocznie w nakładzie ponad 130 tys. egzemplarzy.
>>> Rosja: metropolita Hilarion radzi mężczyznom chodzić do cerkwi, żeby… znaleźć żonę
W dniach 4-5 lutego 1999 r. odbyło się pierwsze posiedzenie plenarne Konferencji Biskupów Katolickich Federacji Rosyjskiej – pierwszego stałego zgromadzenia episkopatu katolickiego na tych ziemiach. Od 17 marca 2017 r. przewodniczy jej bp Clemens Pickel (Niemiec, ur. 17 sierpnia 1961) z Saratowa.
W sumie Rosja stanowi obecnie jedną prowincję kościelną, w której skład wchodzą: archidiecezja Matki Bożej w Moskwie (abp Paolo Pezzi) oraz diecezje: św. Klemensa w Saratowie (bp C. Pickel), Przemienienia Pańskiego w Nowosybirsku (bp J. Werth SI) i św. Józefa w Irkucku (bp Cyryl Klimowicz). Ponadto od 10 kwietnia 2002 istnieje prefektura apostolska Jużnosachalińsk. We wszystkich tych jednostkach działa obecnie (r. 2018) łącznie prawie 300 parafii, w których pracuje 120 kapłanów diecezjalnych i ponad 130 zakonnych oraz przeszło 340 sióstr.
Wybrane dla Ciebie
Czytałeś? Wesprzyj nas!
Działamy także dzięki Waszej pomocy. Wesprzyj działalność ewangelizacyjną naszej redakcji!
| Zobacz także |
| Wasze komentarze |
Wiadomości
Wideo
Modlitwy
Sklep
Kalendarz liturgiczny