Najmłodsi na drogach wiary

Jezus mówił, aby nie bronić dzieciom dostępu do Niego, w Księdze Psalmów czytamy, że usta dzieci i niemowląt głoszą chwałę Boga, w buddyzmie spotykamy nawet kilkuletnich mnichów, a muzułmanie wskazują na przykład proroka Mahometa, który wyróżniał się miłością i wyrozumiałością wobec najmłodszych.

Duże znaczenie dzieci w systemach religijnych jest oczywiste. Od najmłodszych lat uczestniczą w praktykach religijnych i pełnią aktywne role w swoich wspólnotach.

Chrześcijaństwo

Już najmłodsze dzieci włączane są do wspólnot chrześcijańskich poprzez sakrament Chrztu świętego. Jest to praktyka większości Kościołów (katolickiego, prawosławnego, Kościołów wschodnich oraz wielu protestanckich), nie zgadzają się jednak na nią Kościoły baptystyczne i zielonoświątkowe. Powołując się na słowa Jezusa o wierze wymaganej do chrztu oraz na praktykę obecną w Kościele apostolskim, uznają jedynie chrzest osób dorosłych, świadomie wyznających wiarę. Jednak
wczesnochrześcijańskie źródła potwierdzają, że chrzty dzieci i niemowląt odbywały się już w Kościele starożytnym. Kiedy dochodziło do nawrócenia rodziny, chrzest był przyjmowany przez wszystkich jej członków, również tych najmłodszych. Pierwotnie również Eucharystia była udzielana zaraz po przyjęciu chrztu i dotyczyło to także dzieci. W ciągu wieków w Kościele zachodnim zmieniał się wiek dopuszczania do Komunii św. Podkreślając konieczność świadomości, czym jest Eucharystia, wiek ten zawyżano i w XIX w. był to czternasty rok życia. Przełomem stała się reforma papieża Piusa X, który obniżył ten wiek do siedmiu lat, a nawet pozwolił młodszym dzieciom na przyjmowanie Komunii św., jeśli wykażą się wystarczającym rozeznaniem. Kościół katolicki chce przez to pokazać, że dzieci są zdolne do żywej wiary, więcej – zdolne są również do świętości. Najmłodsi święci to m.in. siedmioletni Paweł Lang Fu czy nieco starsi Franciszek i Hiacynta Marto, a kandydatką na ołtarze jest sześcioletnia Antonietta Meo. Kościół prawosławny w jeszcze większym stopniu włącza najmłodszych w życie sakramentalne. Wszystkie sakramenty inicjacji chrześcijańskiej – chrzest, bierzmowanie i Eucharystia udzielane są niemowlętom. Dziecko może przyjąć chrzest po 40 dniach od urodzenia i jako grzech traktowana jest sytuacja, gdy rodzice zwlekają z chrztem dłużej niż pięć miesięcy. Chrzest odbywa się przez zanurzenie i razem z nim udzielane jest bierzmowanie, zaś następnego dnia dziecko wraz z matką uczestniczy w Świętej Liturgii i przyjmuje Pierwszą Komunię Świętą pod postacią wina. Od siódmego roku życia dzieci mają obowiązek przystępować do sakramentu pokuty (do tej pory mogły przyjmować Eucharystię bez spowiedzi). W Polsce ta pierwsza spowiedź obchodzona jest często bardzo uroczyście – na wzór katolickich dzieci przyjmujących Pierwszą Komunię Świętą.

Judaizm 

Jedną z ważniejszych uroczystości rodzinnych w judaizmie jest obrzezanie nowonarodzonego chłopca. Ma ono miejsce ósmego dnia po narodzinach. Obrzędu dokonuje specjalnie uprawniona do tego osoba – mohel i musi uczestniczyć w nim co najmniej dziesięciu mężczyzn. Chłopcu nadaje się wówczas imię i udziela błogosławieństwa.
Czymś naturalnym dla wierzącej rodziny żydowskiej jest włączanie dzieci w życie religijne rodziny. Uczestnictwo w świętach, poznawanie Tory, przejmowanie tradycji i zwyczajów wynikających z judaizmu kształtuje religijną i kulturową tożsamość młodego człowieka. Szczególna rola dzieci wpisana jest w celebrację święta Paschy. Kiedy
w trakcie uroczystego posiłku wspominane jest wyjście z Egiptu i czytana Hagada paschalna, najmłodszy członek rodziny zadaje pytanie: „Czym różni się ta noc od innych nocy?” Głowa rodziny odpowiada wówczas: „Niewolnikami byliśmy w Egipcie i wyprowadził nas Haszem mocną ręką i wyciągniętym ramieniem”, a następnie przedstawia historię Wyjścia.

Wychowanie religijne od momentu narodzin wpisane jest we wszystkie systemy religijne świata. Mądrze przeprowadzone sprawi, że dziecko
potraktuje transcendencję jako oczywisty element swojego życia.

Islam

Wyznawcy islamu głoszą, iż każdy człowiek rodzi się jako muzułmanin – to znaczy „poddany Bogu”, gdyż to właśnie oznacza arabskie słowo: muslim (islam zaś oznacza poddanie się woli Boga). Nowo narodzonemu dziecku szepce się do ucha szahadę (wyznanie wiary: Nie ma bóstwa poza Bogiem, a Muhammad jest Jego prorokiem) –
zostaje w ten sposób potwierdzona jego przynależność do ummy – wspólnoty islamu. Od najmłodszych lat dziecko uczestniczy w życiu religijnym, uczone jest rytuałów i obowiązków religijnych. Dzieci zabierane są przez rodziców do meczetów, gdzie w swobodnej atmosferze mogą obserwować i naśladować modlących się dorosłych. Dziewczynki, które nie mają jeszcze obowiązku noszenia hidżabu, zakładają go na czas modlitwy, przystosowując się stopniowo do przyszłych ról. Podstawą edukacji, zarówno domowej, jak i szkolnej, jest Koran. W oparciu o świętą księgę dzieci poznają litery, uczą się czytać i pisać. Uczą się również Koranu na pamięć – spotkać można
nawet kilkuletnie dzieci, które znają cały jego tekst. W 2007 r. pięcioletnia Egipcjanka odznaczona została przez uniwersytet Al-Azhar za opanowanie na pamięć całego Koranu.

Hinduizm

W hinduizmie z narodzinami dziecka wiąże się ogromna liczba obrzędów dokonywanych przed narodzinami, w chwili urodzin i niedługo po nich. Bezpośrednio po przyjściu dziecka na świat odbywa się ceremonia dźatakarman, podczas której ojciec wita je w rodzinie. Kilka dni później dziecko otrzymuje imię. W obrzędzie tym uczestniczy kapłan, który prosi bogów o pomyślność dla dziecka, zaś ojciec szepce imię trzykrotnie do prawego ucha. Kolejne rytuały okresu dziecięcego (rytuały przejścia) to pierwsze wyjście z domu, pierwszy stały posiłek, pierwsze zgolenie włosów. Ważną ceremonią inicjacji jest tzw. upanajana, kończąca okres, w którym
chłopiec spożywał posiłki wraz z matką, i wprowadzająca go do wspólnoty wysoko urodzonych mężczyzn. Dotyczy ona tylko członków trzech najwyższych warn, daje dostęp do nauczania religijnego, uczestniczenia w obrzędach religijnych, przysłuchiwania się recytacjom Wed i rozpoczęcia nauki w szkole religijnej (tzw. gurukuli), gdzie uczniowie zdobywają wykształcenie pod kierunkiem guru. Domowa edukacja religijna odgrywa w hinduizmie kluczową rolę w kultywowaniu i przekazywaniu religijnych
tradycji i wartości. Dzieci od najmłodszych lat uczestniczą w celebrowaniu świąt i rytuałów przejścia, zapoznawane są z mitami hinduizmu i odbywają pielgrzymki do świętych miejsc. Każda religia traktuje dzieci jako pełnoprawnych członków wspólnoty i wyznacza im miejsca i role zgodne z ich stopniem rozwoju. Obrzędy inicjacji,
edukacja religijna oraz uczestnictwo w świętach i praktykach religijnych mają na celu przygotowanie ich do w pełni świadomego przeżywania swojej wiary. Odpowiedzialna za to jest cała wspólnota, a szczególnie rodzina. To jej rolą i obowiązkiem jest religijne wychowywanie dziecka, przekazywanie prawd wiary i świadectwo własnego życia.

Magdalena Rzym (ur. 1982 r.) filolog

Nasze rozmowy

Rodzina to fundament. Do wartości się przyciąga, a nie popycha. Rozmowa Michała Jóźwiaka z Jackiem Pulikowskim [MI …

Azja

Nepal: Kościół przeciwko współczesnemu niewolnictwu

Afryka

Synod: Kościoły zabiegają o to, by młodzi pozostali w Afryce

Australia i Oceania

Synod: młodzi z Oceanii liczą na pomoc Kościoła w rozwoju

Europa

Poznań: rusza plastyczny konkurs misyjny „Mój szkolny kolega ze Szkoły Beatrix w Indiach”

Azja

Synod: doświadczenie wietnamskiego Kościoła