Gorzów Wielkopolski: powstanie Instytut Papuszy

Badania i promocja twórczości cygańskiej poetki Papuszy, ale także dorobku kultury romskiej – to zadania powstającego w Gorzowie Wielkopolskim Instytutu Papuszy. Instytut ma powstać w tamtejszej bibliotece wojewódzkiej.

Porozumienie w sprawie powołania Instytutu podpisały w tym tygodniu władze samorządowe woj. lubuskiego i Gorzowa Wlkp., gorzowska biblioteka wojewódzka oraz Stowarzyszenie Twórców i Przyjaciół Kultury Cygańskiej im. Bronisławy Wajs Papuszy w Gorzowie. Pomysłodawcą utworzenia Instytutu jest lider Stowarzyszenia, znany cygański artysta Edward Dębicki. Jego inicjatywę wsparła marszałek woj. lubuskiego Elżbieta Polak.

„Mój tabor wybrał Lubuskie, bo właśnie to miejsce uznaliśmy za najpiękniejszy teren. Są tutaj też ludzie, którzy pomagają tej mniejszości narodowej. Wszystkie zbiory, dokumentujące to, co robiliśmy przez 60 lat mojej pracy leżą u mnie i niszczeją. Jest duże zainteresowanie kulturą romską – studentów, naukowców, stąd też pomysł, żeby stworzyć taki Instytut. Idea zrodziła się trzy lata temu. Ja jestem uparty i nie dałem za wygraną” – powiedział Dębicki.

Przed trzema laty planowano, że siedzibą Instytutu będzie willa dawnego fabrykanta Carla Jaehnego, znajdująca się w sąsiedztwie biblioteki. Budynek wymaga jednak gruntownego remontu. Władze Gorzowa zabiegały o środki zewnętrzne na ten cel, ale jak na razie bezskutecznie.

W tej sytuacji zapadła decyzja o ulokowaniu Instytutu Papuszy w Wojewódzkiej i Miejskiej Bibliotece Publicznej w Gorzowie. W zeszłym roku w książnicy otwarto salę pamięci poetki.

„Nie potrzebujemy nowych budynków. Krok po kroku zbudujemy niezależny, duży Instytut, ale musimy od czegoś zacząć. Stowarzyszenie potrzebuje wsparcia i pomocy samorządu” – powiedziała marszałek Polak.

Dyrektor Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej w Gorzowie Sławomir Szenwald wskazał: „Naszym zadaniem jest dbanie o kulturę i edukację (…) Teraz naukowcy z Polski i Europy będą mogli badać te materiały i dokonywać opracowań. Będzie to miejsce, które będzie żyło całą spuścizną kultury cygańskiej”.

Porozumienie zakłada współpracę interesariuszy w zakresie pomocy merytorycznej i organizacyjnej, w tym zapewnienia finansowania działalności i rozwoju Instytutu mającego być jednostką o charakterze badawczym i popularnonaukowym. Zasady jego funkcjonowania ma określić rada programowa, której pierwsze posiedzenie zaplanowano w kwietniu br.

Bronisława Wajs – Papusza urodziła się prawdopodobnie w 1908 r. w Lublinie. Po dramatycznych wojennych wędrówkach m.in. na Wołyniu trzy lata mieszkała w Żaganiu, by następnie w 1954 r. osiąść na stałe w Gorzowie Wlkp. Zmarła w 1987 r. w Inowrocławiu.

Papusza jest uznawana za najwybitniejszą cygańską poetkę, która w swojej poezji nie czerpała z żadnych wzorców. Wyrażała w niej swoje myśli i przeżycia w jedyny, oryginalny dla siebie sposób. Poezja Papuszy inspirowana była przyrodą i tęsknotą za młodością oraz taborowym życiem.

Twórczość Papuszy obejmuje kilkadziesiąt utworów zebranych w trzech tomikach: „Pieśni Papuszy” (1956), „Pieśni mówione” (1973) i wydanym pośmiertnie tomie wierszy pt. „Lesie, ojcze mój” (1990).

W Gorzowie imię Papuszy nosi jedna z ulic na osiedlu Górczyn, a jej pomnik znajduje się w parku Wiosny Ludów, na tyłach biblioteki wojewódzkiej. Został odsłonięty w 2007 r. 

Zobacz także