Palma – niezwykłe drzewo

Nie tylko laurowym wieńcem nagradzano zwycięzcę w starożytnej Grecji, ale i liściem palmowym, zanim wawrzynem uwieńczono skronie zwycięzcy w zawodach. Babilończycy widzieli w palmie drzewo łaski i drzewo boga. Asyryjczycy, Egipcjanie oraz Grecy, a także wyznawcy mitraizmu, łączyli palmę z solarnym panteonem.  

Hellenowie i Rzymianie uważali ją za drzewo światłości, poświęconą bogom Heliosowi i Apollinowi. Grecką boginię Nike (jej rzymskim odpowiednikiem była Wiktoria) nazywano boginią palmową też z racji palmowego liścia, jej atrybutu i symbolu zwycięstwa. W Egipcie umieszczano liście palmy na sarkofagach, wyrażając tym gestem nadzieję na odrodzenie. Co więcej, palma daktylowa, w którą obfitowała starożytna Palestyna, symbolizowała na monetach z epoki cesarza Wespazjana podbitą przez niego Judeę, ta palma, którą Arabowie zwą „królem oazy, zanurzającym swoje stopy w wodzie, a swoją głowę w ogniu nieba”. Niezwyciężone przez burze i żar słońca, rodzące nadzieję na triumf drzewo obecne jest i na kartach Pisma Świętego, chociażby w Drugiej Księdze Machabejskiej, gdzie mowa jest o dostarczaniu nieustannie promieniujących świeżością zieleni palmowych liści i okazywaniu w taki sposób czci tym władcom, których życzliwość zamierzano pozyskać. Gałęzie palmy wykorzystywano w Palestynie też do okazywania radości, nosząc je w triumfalnych pochodach i religijnych procesjach.

>>> Niedziela Palmowa: po co nam palmy? 

Palma znakiem pokoju, radości i męczeństwa

Palma jest również atrybutem i symbolem łączonym z Jezusem Chrystusem. W epoce patrystycznej, czyli w epoce ojców Kościoła, zinterpretowano palmę wspominaną w Księdze Psalmów jako symbolizującą Zbawiciela. Jawi się ona w Psałterzu, będąc symbolem też tego, co wzniosłe i doskonałe, jako „obraz” życia w łasce Bożej. Najbardziej jednak znana jest z ewangelicznej opowieści o triumfalnym przybyciu Jezusa Chrystusa do Jerozolimy, upamiętnionym w katolickiej tradycji w Niedzieli Palmowej. Na powitanie Zbawiciela nie tylko rzucano na ziemię przed Nim tuniki i wykrzykiwano: „Hosanna!” (prosząc w tym okrzyku o zbawienie), ale i powiewano palmowymi liśćmi. Podobnie powiewali nimi żydzi w Święto Namiotów podczas śpiewu Psalmu 118. Analogicznie do powitania Jezusa Chrystusa przed bramą Jerozolimy, witano też gałęziami palmy Szymona Machabeusza wjeżdżającego triumfalnie po zdobyciu jerozolimskiej twierdzy do Świętego Miasta. Co więcej, wizerunki palm zdobiły ściany i kolumny świątyni wzniesionej w Jerozolimie przez króla Salomona oraz eschatologiczną świątynię z proroctwa Ezechiela. Ponadto palma miała pomóc Świętej Rodzinie uciekającej przed wyrokiem Heroda do Egiptu, a także oddać cześć małemu Jezusowi. Legenda mówi, że pochyliła się w adoracyjnym geście przed Dzieciątkiem, rozpoznawszy w Nim Mesjasza, kiedy Uciekinierzy przybyli do Hermopolis. Nie tylko Świętej Rodzinie dostarczyła pożywienia, ale wraz z odzieniem i świętemu Pawłowi Pustelnikowi. Jeszcze inna legenda mówi, że anioł przyniósł Maryi z raju liść palmy. Ponadto palmowe liście „towarzyszyły” apostołom w momencie zaśnięcia Matki Bożej. Liść palmy widnieje również, zamiast śnieżnobiałej lilii, w ręku archanioła Gabriela, symbolizując pokój, na przykład na przedstawiających zwiastowanie obrazach Duccia di Buoninsegna i Ambrogia Lorenzettiego. Palmowa gałąź jest także atrybutem męczenników i męczennic. Przebywając na Patmos, apostoł Jan widzi przed tronem Baranka wybawionych, którzy „odziani są w białe szaty, a w ręku ich palmy”. Co więcej, gałązki palmowe umieszczano na kamieniach nagrobnych w katakumbach, w miejscach, gdzie spoczęli po śmierci męczennicy i męczennice.

>>> Jak zrobić palmę wielkanocną. Prosty sposób [WIDEO]

Ukrzyżowany na palmie

Palma stała się również symbolem Chrystusowego krzyża, ponieważ podobnie jak palma rodzi słodkie owoce, tak Krzyż rodzi pokarm duchowy, jakim jest Chleb życia. Święty Augustyn w palmowych gałęziach widzi znaki uwielbienia, obwieszczające zwycięstwo: Bóg Wcielony pokonał śmierć mocą swojej śmierci. Z palmy miał sporządzić krzyż dla Syna Bóg Ojciec. Jako Rzemieślnika, który wybrał i przygotował odpowiednie drewno z przeznaczeniem na Chrystusowy krzyż, ukazuje Boga Ojca średniowieczny dominikanin Peregryn z Opola w „Kazaniu na Podwyższenie Krzyża Świętego”. Według dwunastowiecznych legend z palmy wykonano ramiona Chrystusowego krzyża. Miała ona symbolizować to, co piękne i wiekuiste, a zwłaszcza nieśmiertelność i chwałę Bożą. Ponadto przedstawiano Zbawiciela ukrzyżowanego też na… palmie. Takim przykładem jest osiemnastowieczny krucyfiks z kościoła dominikanów w Lublinie. Wiecznie zielona palma stanowiła również symbol społeczności Kościoła, a jej gałęzie stały się symbolami jego cnót.

Justyna Sprutta

Justyna Sprutta, doktor nauk humanistycznych historii o specjalizacji historia sztuki (UKSW) oraz doktor nauk teologicznych z zakresu teologii dogmatycznej o specjalizacji teologia ikony (KUL).

Wideo z „tańczącymi grabarzami” sprzedane za ponad milion dolarów! Część dochodu wesprze Ukrainę

#NaszaFlaga – stwórz pracę przedstawiającą bł. kard. Wyszyńskiego i weź udział w konkursie

Przewodnik po życiu chrześcijańskim, czyli rozważania Benedykta XVI

Wielkanocna promocja w naszym sklepie! 15% zniżki na wszystko

Przerwa

Władimir Kliczko w Buczy: to jest ludobójstwo [WIDEO]

Duchowość

Ks. Waldemar Hanas: krzyż w użyciu jest niewygodny