Sentencje Ojców

Traktat Pirke Awot („Sentencje Ojców”) jest Żydom niezmiernie drogi. Jego studiowanie odbywa się, zgodnie z tradycją, w szabatowe popołudnia pomiędzy Pesach a Szawuot. Ponieważ święta te oddziela sześć tygodni, a talmudyczny traktat Pirke Awot ma tylko pięć rozdziałów, dodano mu rozdział szósty, tzw. berajtę rabiego Meira. Żydzi otaczają Pirke Awot tak wielką miłością, że w tradycji aszkenazyjskiej jego studiowanie przedłuża się po Szawuot na całe lato, aż do Rosz Haszana. W czym tkwi wyjątkowość tej części Talmudu? Maharal z Pragi zadaje pytanie: czego dotyczy traktat Pirke Awot? I wyjaśnia: wszystkie przykazania można podzielić na bein Adam leMakom – dotyczące relacji między człowiekiem a Bogiem, i bein adam lechawero – dotyczące relacji między człowiekiem a jego bliźnim. Pierwszego rodzaju przykazania zawiera w sobie na przykład pierwszy traktat pierwszego porządku Miszny, zatytułowany Berachot („Błogosławieństwa”), który dotyczy sposobu odmawiania codziennych modlitw, w szczególności zaś tego, jak należy wyrażać wdzięczność Bogu za otrzymane dobrodziejstwa. Przykazania drugiego rodzaju zawiera czwarty porządek Miszny – Nezikin („Szkody”), będący zbiorem praw cywilnych – dotyczących własności, handlu, długów i płatności, szkód i ich wynagradzania, relacji pracy – dopełniony omówieniem organizacji sądownictwa i jego procedur. Wyjątkowość Pirke Awot na tle innych części Talmudu polega na tym, że jak konkluduje Maharal, dotyczy on stosunku człowieka do siebie samego – bein adam leacmo. 

Pierwszy rozdział „Sentencji Ojców”, akapit pierwszy, rozpoczyna się tak: 

Mosze otrzymał Torę na Synaju, przekazał ją Jehoszui, Jehoszua Starszyźnie, Starszyzna Prorokom, Prorocy przekazali ją członkom Wielkiego Zgromadzenia. Oni nauczali trzech rzeczy: bądźcie rozważni w sądzeniu, wykształćcie wielu uczniów i zróbcie ogrodzenie dla Tory. 

Święto Szawuot nazywane jest zman matan Toratenu „czasem dania naszej Tory”, a nie zman kabalat Toratenu „czasem przyjęcia naszej Tory”. Miszna mówi: Mosze kibel – dosł. Mosze przyjął). Tora została dana tylko raz, natomiast przyjmowanie Tory nie jest ograniczone czasem. Żyd musi przyjmować Torę każdego dnia. (Chidusze HaRim). W Szawuot Tora została podarowana każdemu jednakowo, lecz nie została przyjęta w jednakowy sposób. Każdy człowiek przyjął tylko tyle, ile był w stanie wchłonąć i zrozumieć (Kocker Rebe). Mosze otrzymał na górze Synaj zarówno Torę Ustną, jak i Pisaną. Bez Tory Ustnej, stanowiącej objaśnienia Tory Pisanej, prawdziwe znaczenie Tory Pisanej nie byłoby znane. Tora mówi: „Dam ci kamienne tablice i Torę, i przykazanie” (Szemot 24:12). Słowo „Tora” odnosi się do Tory Pisanej, natomiast „przykazanie” do Tory Ustnej, która wyjaśnia i precyzuje tekst zapisany. Z tego uczymy się, że na Synaju przykazania zostały dane Moszemu razem z ich wyjaśnieniami. (Rabenu Jona) 

Szimon Sprawiedliwy był pośród tych, którzy pozostali z Wielkiego Zgromadzenia. On nauczał: na trzech rzeczach stoi świat: na Torze, na służbie [Bogu] i na dobrych uczynkach. 

Szimon Sprawiedliwy był najwyższym kapłanem po Ezrze, a także jednym z ostatnich mędrców Wielkiego Zgromadzenia. Gdy inni członkowie Wielkiego Zgromadzenia zmarli, Tora Ustna pozostała w jego pieczy. Był on także pierwszym tanaitą [mędrcem okresu tworzenia Miszny]. W jego czasach mędrców nie tytułowano „rabi”, bo ich wielkość była tak oczywista, że wszelkie tytuły wydawały się zbyteczne, wręcz uchybiałyby ich wielkości. 

Jehoszua Ben Perachja i Nitaj Haarbeli otrzymali [naukę] od nich. Jehoszua Ben Perachja uczył: Wybierz sobie nauczyciela i nabądź sobie przyjaciela. Osądzaj każdego człowieka według jego zasług. 

Nataj Haarbeli uczył: Oddal się od złego sąsiada; nie zaprzyjaźniaj się ze złym [człowiekiem] i nie upaaj na duchu z powodu ciosów [losu]. 

Hilel i Szamaj otrzymali [naukę] od nich. Hilel uczył: Bądź [jak jeden] z uczniów Aharona – kochaj pokój i podążaj za pokojem, kochaj ludzi i przybliżaj ich do Tory. 

On nauczał: Kto szuka swojej sławy – straci swoją sławę; kto nie przymnaża [nauki Tory] – ten niszczy, kto [odmawia] nauczania [Tory] – zasługuje na śmierć; a kto się posługuje koroną [Tory dla własnych celów] – zostanie odcięty. 

On [Hilel] nauczał: Jeżeli nie ja dla mnie – kto dla mnie? A gdy ja tylko dla siebie – kim ja [jestem]? I jeśli nie teraz –[to] kiedy? 

Szamaj uczył: Uczyń swoją [naukę] Tory ustaloną [praktyką], mów trochę, a czyń wiele. I przyjmuj każdego człowieka z pogodnym obliczem. 

Raban Gamliel nauczał: Wybierz sobie nauczyciela, a pozbędziesz się wątpliwości. I nie przymnażaj dziesięciny, wyznaczając jej ilość bez odmierzania. 

Szimon, jego syn, uczył: Przez wszystkie moje dni wzrastałem pośród mędrców i nie znalazłem nic równie dobrego dla człowieka, jak milczenie. I nie nauka jest najważniejsza, tylko czyn. A każdy, kto mnoży słowa – sprowadza grzech. 

Na zakończenia jedne z moich ulubionych sentencji: 

Bądźcie ostrożni wobec możnych, bo oni zbliżają się do człowieka tylko dla własnej korzyści, udają przyjaciół, gdy im to odpowiada, lecz nie zostaną przy człowieku w chwili, gdy znajdzie się on w potrzebie. 

 On [raban Gamliel] nauczał: Uznaj Jego wolę za twoją wolę, żeby On przyjął twoją wolę za własną. Unieważnij swoje postanowienia wobec Jego postanowienia, aby [On] unieważnił postanowienia innych wobec ciebie.

Zobacz także