Szarytki zamordowane przez Niemców za ukrywanie Żydów

W sierpniu 1944 r. w Warszawie Niemcy zamordowali 8 sióstr szarytek za ukrywanie w schronie chorych Żydów – napisał w mediach społecznościowych prezydent Andrzej Duda. Prezydent tym samym przypomniał historię pomocy, jaką Polacy w dramatycznym czasie II wojny światowej nieśli Żydom.

„Nie ma drugiego narodu, który tak bardzo cierpiał za pomoc Żydom… Nie chcemy wiele, tylko prawdę…” – dodał Andrzej Duda. Nie sposób policzyć Żydów uratowanych pod niemiecką okupacją przez zakonnice ze Zgromadzenia Sióstr Miłosierdzia św. Wincentego à Paulo, znanych jako szarytki. Jednak już nawet ze strzępów ocalałych świadectw wyłania się imponujący obraz udzielanej przez nie pomocy. Wierne swojej dewizie „Miłość Chrystusa Ukrzyżowanego ponagla nas!”, siostry – od chwili powstania zgromadzenia we Francji w drugiej połowie XVII w. – wspierały chorych i słabych, prowadząc szpitale, domy starców, sierocińce oraz ochronki i opiekując się potrzebującymi w ich domach.

>>> Głód, strach, ale także wiara i miłość. Historia wojny to historia zwykłych ludzi

Gdy nastał czas prześladowania Żydów, stawały po wielekroć przed strasznym konfliktem sumienia: narazić swoich podopiecznych, przyjmując żydowskie dziecko lub dorosłego, czy odesłać potrzebującego od furty? Sytuacja wymagała bowiem od nich nie tylko wierności posłannictwu, ale i czujności wobec prowokacji, słowem ‒ intuicji. Bo bywało przecież tak, że do drzwi pukał mężczyzna z dzieckiem, prosił o wsparcie, a za nim wkraczali Niemcy. A na obszarze okupowanej Polski, w odróżnieniu od zajętych przez III Rzeszę krajów zachodnich, karą za podanie Żydowi kromki chleba mogło być rozstrzelanie na miejscu. Działalność szarytek na ziemiach polskich ograniczała się do Generalnego Gubernatorstwa i częściowo Okręgu Białystok ‒ na terytorium wcielonym do Rzeszy albo je rozpędzono, albo strzeżono tak, że jakakolwiek akcja na rzecz Żydów była nie do pomyślenia. Nikt też nie prowadził żadnych rejestrów, ślady pobytu Żydów w klasztorach zacierano, zachowały się zatem szczątkowe dane i zaledwie kilka dokładniejszych relacji zakonnic oraz ludzi uchronionych przed śmiercią dzięki ich poświęceniu.

>>> O. Jacek Nocuń odznaczony za ratowanie Żydów

Ze strzępów ocalałych świadectw wyłania się rozmiar pomocy udzielonej przez szarytki. Najwięcej żydowskich dzieci przygarnął Dom Wychowawczy im. ks. Boduena przy Nowogrodzkiej w centrum Warszawy, gdzie pracowały siostry – już w 1939 r. przejął wychowanków zakładu żydowskiego „Pogotowie”, a potem rodzice sami zaczęli tam podrzucać zagrożone dzieci. Jak podaje Anna Jurczak, wśród 96 wychowanków było 45 dzieci żydowskich. Liczba podopiecznych żydowskiego pochodzenia rosła przy Nowogrodzkiej tak szybko, że część umieszczano dla bezpieczeństwa w filiach domów szarytek w Klarysewie i Górze Kalwarii oraz wysyłano do Ignacowa. Zachowała się relacja o odwadze i przytomności umysłu siostry Józefy Sadowskiej, która zagrodziła Niemcom drogę na oddział, na którym przechowywano żydowskie dzieci, ostrzegając w maseczce na twarzy przed szkarlatyną i tyfusem. „Dobry Bóg odpuści mi to kłamstwo” – miała wyszeptać, kiedy intruzi się wycofali. Nie wiadomo, ile osób ukrywało się w Domu Opatrzności Bożej przy Rakowieckiej, ponieważ siostra Alojza Rowińska zatajała ich tożsamość nawet przed personelem. Podobnie było w Ignacowie, gdzie – jak pisze Jurczak – „żadna (!) z sióstr nie wiedziała, ile Żydówek przebywa w zakładzie”. Przy Rakowieckiej przetrwała okupację dr Eleonora Reicher, późniejsza założycielka warszawskiego Instytutu Reumatologii. Miała zwyczaj spacerować po ogrodzie, a nawet wymykać się do miasta. Kiedyś zdumiony Niemiec zapytał ją na ulicy, dlaczego z „takim wyglądem” przechadza się poza gettem. Ale przetrwała. „Nie wiem, kto wyprosił ten cud u Opatrzności Bożej. Modlili się wszyscy” – wspominała siostra Natalia Grabowska.

Tylko cztery polskie szarytki: Kazimiera Małolepszy, Janina Popławska, Marcjanna Reszko i Julia Sosnowska, zostały uhonorowane po wojnie izraelskim medalem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata. Brak świadectw i restrykcyjna procedura, wymagająca, by ocalony Żyd osobiście złożył zeznanie, zamknęły drogę przed upamiętnieniem innych sióstr.

Wiadomości

Prymas Wyszyński: do nikogo nie mam w sercu niechęci, nienawiści czy ducha odwetu

Wiadomości

Eliminacje MŚ 2022. Reprezentacja Polski pokonała San Marino 7:1

Kościół

Komentarz do Ewangelii, 6 września 2021

Galeria

Niedziela, 5 września w obiektywie

Kościół

Bp Chrząszcz do ministrantów: waszym zadaniem jest ukazywać Pana Boga, a nie siebie

Kościół

Abp Ryś: katolik, prawosławny, protestant, żyd, niewierzący. Każdy, kto kocha, zna Boga