O ikonie „Zstąpienie Jezusa Chrystusa do piekieł”

Ikona ta odpowiada w tradycji łacińskiej przedstawieniom Chrystusowego zmartwychwstania. Na ikonie „Zstąpienie Jezusa Chrystusa do piekieł” zwycięski Zbawiciel rozbija drzwi Otchłani, czyli biblijnego Szeolu, skąd wyprowadza wyzwolone przez siebie pokolenia ludzkości, na czele z Adamem i Ewą. 

W sztuce bizantyńskiej wykształciły się dwa warianty przedstawienia tej tajemnicy. Wariant starszy, znany już w VIII stuleciu, ukazuje Zbawiciela chwytającego za rękę wychodzącego z utożsamianej z metaforycznym grobem Otchłani Adama, któremu obok towarzyszy Ewa. Natomiast w epoce Paleologów (dynastia panująca w Bizancjum w latach 1261-1453) popularyzuje się, a w XV wieku upowszechnia na Rusi, wariant przedstawiający frontalnie Jezusa Chrystusa w momencie wydobywania z grobów za ręce wyobrażonych z obu stron Zbawiciela prarodziców. Istnieje też wariant pośredni, znany już w IX w. Ukazuje on Odkupiciela wyprowadzającego z grobu Adama, podczas gdy Ewa stoi lub klęczy po przeciwnej stronie. 

>>> Przeżyłam piekło. Na ulicy spotkałam swojego anioła [WIDEO]

Królestwo, które przestaje istnieć 

W Szeolu Jezus Chrystus zjawia się pełen blasku, w promieniującej mandorli, czyli aureoli, owalnej (stąd mandorla, z języka włoskiego oznaczająca migdał) lub kolistej. Tworzą ją, symbolizującą chwałę Bożą, rozjaśniające się ku brzegowi koncentryczne pola. Blaskiem emanują także szaty Zbawiciela, wypełniając Otchłań Jego chwałą. W prawej ręce Jezus Chrystus dzierży krzyż jako znak swego triumfu nad śmiercią, ponieważ miejsce, do którego zstępuje, jest królestwem śmierci. Królestwo to przestaje w tym momencie istnieć. Odkupiciel może jednak trzymać zwój symbolizujący obwieszczanie zmartwychwstania uwięzionym w Szeolu. Teologia chrześcijańskiego Wschodu głosi, że Zbawiciel przenika groby, zagłębia się w czeluść ziemi, by ziemia odnalazła swoją prawdę i służyła Adamowi, a nie ukrywała Adama przed Bogiem, lecz aby raczej zwróciła go Bogu. Jezus Chrystus stąpa po wyważonych przez siebie wrotach Otchłani, przybierających po wyważeniu kształt krzyża. Poniżej tych wrót może widnieć pokonany szatan, krępujący go i ujarzmiający piekielne moce aniołowie, ale i porozrzucane zamki, łańcuchy, klucze, owe „żelazne wrzeciądza”, o których skruszeniu mówi Psalm 107. 

>>> Ci święci widzieli piekło. Poznaj ich przerażające wizje  

Triumfalnie wkroczywszy do Otchłani, czyli piekieł (nie mylić z piekłem), Zbawiciel uwalnia sprawiedliwych Starego Testamentu, którzy z wiarą oczekiwali na Jego przyjście. W ich gronie można dostrzec królów Dawida i Salomona w monarszych szatach i diademach, Mojżesza z tablicami Dekalogu, Abla, Samuela, Henocha, Eliasza, a także świętego Jana Chrzciciela jako ostatniego proroka starotestamentowego. Święty Jan Chrzciciel, zwany Poprzednikiem Zbawiciela, wskazuje na Jego przybycie do Szeolu, podobnie jak u zarania publicznej działalności Jezusa Chrystusa wskazał na Niego nad Jordanem. Na czele owych pokoleń ludzi sprawiedliwych znajduje się Adam z Ewą. Na ikonie „Zstąpienia Jezusa Chrystusa do Otchłani” Zbawiciel, jako „Nowy Adam”, uwalnia „dawnego Adama”, a wraz z nim ludzkość – z niewoli śmierci, grzechu i zła – otwierając wszystkim dostęp do nowego życia. Na ikonie tej spotykają się dwie dłonie: obu Adamów. W geście, w którym Bóg dotyka ręki prarodzica w miejscu, w którym powinien być puls, Bóg przywraca ów puls, a prarodzica do życia. W geście tym ogniskuje się tajemnica miłości Boga do człowieka, Boga czule pochylającego się nad grzesznikiem.  

Zobacz także